هوش هیجانی توانایی شناخت هیجانات خود و دیگران و استفاده از این شناخت در روابط بین فردی و تصمیمات شخصی است، چیزی که ما از آن به عنوان هوش هیجانی یاد می‌کنیم، به خودشناسی مرتبط می‌شود در واقع اساس، بنیان و هسته هوش هیجانی را خودشناسی و شناخت هیجانات و احساسات خود و دیگران تشکیل می‌دهد زیرا فرد می‌تواند با توجه به این شناخت در روابط بین فردی موفق‌تر عمل کند.

پس اگر عواطف شخصی و احساسات مثبت و منفی خود و دیگران را بخوبی می‌شناسی و کنترل خشم و شادی و به طور کلی عواطف خود را با توجه به موقعیت‌های مختلف در دست داری و بخوبی می‌توانی با دیگران ارتباط برقرار کنی، مسلم بدان که آدم با هوشی هستی.

• هوش هیجانی یا تحصیلی؟

تا قبل از این‌که هوش هیجانی مطرح شود، استعداد و توانایی با هوش شناختی سنجیده می‌شد؛ هوشی که گرفتن نمره‌های بالا، رتبه‌آوردن در کنکور و حل مسائل سخت ریاضی را برای ما رقم می‌زند. کیفیت این هوش که در آموختن روش حل مساله، استدلال‌کردن، محاسبات ریاضی، تعریف‌کردن واژه‌ها، اطلاعات عمومی و مسائلی که کاملا جنبه عقلانی دارند متأثر است از طریق ژن‌ها به ما رسیده و این ویژگی وجه تمایز هوش شناختی و هوش هیجانی است. تا 15 سالگی هوش شناختی قابلیت پرورش دارد به شرط آن‌ که محیط مطلوب مهیا باشد. اما هوش هیجانی که عامل 80 درصد موفقیت انسان‌ها در مراحل مختلف زندگی بوده تا آخر عمر قابل پرورش است و جالب این‌که هرقدر سن بالاتر برود، قابلیت ارتقای آن بیشتر می‌شود و نقش یادگیری در پرورش آن، بسیار چشمگیر است و افراد می‌توانند ز گهواره تا گور باهوش شوند.

• باهوش شدن
  

اجزای هوش هیجانی در سال‌های اولیه زندگی شکل می‌گیرد به طوری که بسیاری از محققان بر این باورند که چیدن این پازل قبل از تولد شروع می‌شود و تا پایان عمر ادامه پیدا می‌کند. از ویژگی‌های هوش هیجانی محسوب‌ شدنش به عنوان مهارت است و شما می‌توانید با یکسری از تمرینات این هوش را تربیت کنید. شرکت در کارگاه‌های مهارت‌ آموزی که مهارت‌های زندگی مانند مدیریت استرس، مهارت حل مساله و… را آموزش می‌دهند در ارتقای هوش هیجانی افراد بسیار موثر است.

• تربیت هوش هیجانی کودک
  

هوش هیجانی به وسیله رشد مهارت‌های احساسی و هیجانی از سال‌های ابتدایی زندگی قابل ارتقاست. مهم‌ترین عامل ارتقای هوش عاطفی در کودکان را سبک تربیتی والدین است، والدینی که الگوهای صحیح تربیتی ندارند و به احساسات و نیازهای کودکان توجه نمی‌کنند و فرصت اکتشاف و کنجکاوی را از فرزندشان سلب می‌کنند مانع پرورش هوش هیجانی در کودکانشان می‌شوند.

لازم به ذکر است که موضع مستبدانه و توام با تنبیه والدین و جوهای تحقیرکننده و سرزنش‌کننده به عنوان بدترین محیط‌های تربیتی می باشد. یک محیط امن عاطفی می‌تواند به کودکان کمک کند تا با آزادی احساساتشان را بروز دهند و والدین با در نظرگرفتن این احساسات و کمک به کسب مهارت کودک در برخورد با آن ها هوش هیجانی او را در جهت مثبت تقویت کنند.

افزودن نام احساسات مختلف به خزانه لغت کودکان را از راه‌های افزایش هوش هیجانی می‌دانند. مثلا می‌توان هنگامی که کودک تحت تاثیر هیجانات مختلفی قرار دارد، نام آن حس را مانند شادی، ترس و… به او یاد داد. همچنین گوش‌دادن و بازخورددادن به آنها از طریق حرکات اعضای بدن یا از طریق کلام، دادن اجازه برای بازی‌کردن، فراهم‌کردن محیطی غنی از کتاب و اسباب‌بازی، پاسخ دادن به سوالات ساده کودک، شرکت‌دادن او در گروه‌های همسال و… از دیگر فنون افزایش هوش هیجانی در کودکان است