«بچه اينقدر تو خونه بدو بدو نكن، بشين»، «كم بالا و پايين بپر الان همسايه شاكی میشه»، «تو خونه توپ‌بازی نكن»، «از روی مبل نپر» و… اينها جمله‌هايی هستند كه اغلب والدين آنها را به كار مي‌برند. متاسفانه آپارتمان های كوچک و فضاهای نامناسب برای بازی کودکان يا مشغله كاری والدين برای بردن كودكان به […]
«بچه اينقدر تو خونه بدو بدو نكن، بشين»، «كم بالا و پايين بپر الان همسايه شاكی میشه»، «تو خونه توپ‌بازی نكن»، «از روی مبل نپر» و…
اينها جمله‌هايی هستند كه اغلب والدين آنها را به كار مي‌برند. متاسفانه آپارتمان های كوچک و فضاهای نامناسب برای بازی کودکان يا مشغله كاری والدين برای بردن كودكان به فضاهای باز، باعث ايجاد کم‌تحرکی و اختلال‌هايی در رشد حركتی شده است.
رشد از 3 حوزه رشد شناختی – ذهنی، رشد عاطفی – اجتماعی و رشد حركتی – جسمی تشكيل شده و همه اين حوزه‌ها در رشد و تكامل كودكان نقش مهمی ايفا می كنند، بنابراين تک بعدیكردن رشد، كودک را دچار اختلال می کند؛ چيزي كه متاسفانه امروزه شايع شده است.
- اهمیت رشد حرکتی
متاسفانه يكی از كارهای اشتباهی كه امروزه والدين انجام می دهند، اين است كه فقط به پرورش رشد شناختی می پردازند و از 2 حوزه ديگر (حرکتی و عاطفی) غافل می شوند. اگر محيطی پويا و غنی براي ظهور استعدادهای حرکتی کودک فراهم نشود در 2 حوزه شناختی و عاطفی هم دچار مشكل خواهد شد. مثلا يكی از ابعاد رشد حركتی، رشد حركات ظريف است که معمولا ما با دستانمان انجام ميدهيم.
از مهم‌ترين اين حركات، میتوان به قلم دست گرفتن برای نوشتن يا نقاشی اشاره كرد. اگر كودكی در 7 سال ابتدای زندگی خود به قدرت و مهارت كافی براي در دست گرفتن قلم نرسد، وقتی وارد مدرسه می شود، مهارت نوشتن خوبی نخواهد داشت. حال هر چقدر اين كودک باهوش و با سطح يادگيری بالايی باشد، چون نمی تواند خوب بنويسد، از ساير دانش‌آموزان عقب خواهد ماند. اين اتفاق باعث افت تحصيلی، ضعف اعتماد به‌نفس و در نهايت عزت نفس پايين او خواهد شد.
- تقویت رشد حرکتی
در دوران کودکی، رشد حرکات درشت اهميت زيادی دارد. حركت‌هايی مانند دويدن، پريدن، جهيدن، لي‌لي، دريافت و پرتاب توپ که به‌عنوان حرکات بنيادی معروف هستند. ظهور اين مهارتها به عوامل محيطی مانند فضای بازی، تشويق والدين و همسالان بستگی دارد. متاسفانه برخی والدين فكر می كنند همه مهارت های مذکور به شكل طبيعی در كودک شكل خواهد گرفت. مثلا خيلي ها بر اين باورند مهارت دويدن در کودکان بدون هيچ محدوديتی ظهور پيدا ميکند. اگر چنين است پس چرا بسياری از دختران دبيرستانی ما توانايی 100 متر دويدن اصولی را ندارند؟ چــــــرا؟
چون اين مهارت را از کودکی نياموخته‌اند. دويدن بايد در فضای باز بررسی شود، نه در خانه. وقتی كودک می دود، بايد مرحله پرواز را داشته باشد. اگر به دويدن دونده‌ها توجه كرده باشيد، می بينيد بعد از هر قدم بلندی كه برمی دارند، زمانی را در هوا هستند و هيچ‌كدام از پاهايشان روی زمين نيست. به اين حالت مرحله پرواز می گويند. کودکان 4-3 ساله بايد بتوانند از اين الگو به همراه استفاده از دستها پيروی كنند.
لي لی کردن: لی لی از اين جهت اهميت دارد که شاخصی از سلامت ساختارهای مغزی است زيرا يک قسمت از بدن در حال فعاليت و قسمت ديگر تقريبا غيرفعال است.
يورتمه: حرکت ديگری هم وجود دارد که در متون علمی به آن تاخت يا يورتمه گفته می شود که حرکتی شبيه اسب است.
پرش جفت: لازم است همه کودکان تا قبل از سن مدرسه تمام اين مهارت ها را درست انجام دهند.
مي توان با تشويق کودکان به اجرای متنوعی از فعاليت ها مثل بازی های توپی، دوچرخه سواری، شنا و… شرايطی مهيا کرد که فرزند در رشد حرکتی درشت و ظريف به تمام ظرفيتهای خود برسد.
- تأثير اختلال در رشد حركتی روی نمو جسمانی كودكان
حركت، محرک رشد جسمانی است. البته نمو جسمانی در دوره كودكی و نوجوانی مثلا در شاخص قد تحت تأثير ژنتيک است اما برای اينكه كودک به حداكثر قد ممكن كه از لحاظ ژنتيكی برسد، بايد فعاليت بدنی داشته باشد. از طرفی حركت و فعاليت بدنی در فضاهای مناسب، انرژی كودک را مصرف و ساعت خوابش را تنظيم می كند.
از سوی ديگر، فعاليت بدنی کافی و كامل در محيط های مناسب اشتهای او را باز میكند و بهتر غذا می خورد. اگر كودک فقط در خانه يا محيط های بسته و كوچک حضور داشته باشد، دچار استرس و اضطراب می شود، اشتهايش كاهش می يابد و مواد غذايی كافي به بدنش نمی رسد و در نهايت نمو جسمانی او آن‌طور كه بايد اتفاق نمی افتد يا اسير چرخه خطرناک چاقی – بي تحرکی خواهدشد.
- عدم کسب توانایی های فوق تا قبل از سن مدرسه
تا سن 9 سالگی زمان برای يادگيری اين توانايی ها هست و مي شود با اعمال برخی مداخلات اين تاخير را جبران کرد. انتظار ما از والدين اين است که اجازه ندهند کودکشان آنقدر بيتحرک باشد که حتی بعد از 9 سالگی هم در انجام فعاليت های بدنی لازم براي رشد دچار مشکل شود.
اگر اين مشکل به نوجوانی کشيده شود، يادگيری مهارت های پيچيده تر ورزشی مانند بسکتبال غيرممکن خواهد شد. اين معضلی است که امروز در دختران و پسران دبيرستاني زياد ميبينيم. دخترانی که با يک دور دويدن دور زمين به شدت خسته مي شوند و علتش ياد نگرفتن الگوی مناسب در دوران کودکی است.
- سنجش
ارزيابی رشد حركتی يك كار تخصصی است كه با ابزار‌های رشدی و زير نظر متخصصان رفتارحركتی انجام می شود. الگوهای حركتی از راه مشاهده و فيلمبرداری از حركات كودک بررسی و سپس با هنجارهای موجود مقايسه می شود.
متاسفانه اين موضوع در جامعه ما هنوز جا نيفتاده اما اين‌كار در برخی مهدكودک ها آغاز شده است و اطلاعات لازم در اختيار والدين قرار می گيرد.
نویسنده این مطلب :
