محيط خانواده در پيشرفت تحصيلي نقش مهمي دارد. دانش آموزي كه والدين خود را مشغول مطالعه مي بيند خودش نيز تشويق به درس خواندن مي شود و آن ها را به عنوان بهترين الگوي همانند سازي تحصيلي انتخاب مي كند. بنابراين كمک و راهنمايي فرزندان توسط والدين امري است ضروري و نمي توان كار آموزش را تنها به مدرسه محول ساخت و از نقش خانواده در اين زمينه غافل شد. دانش آموزان اوقات زيادي را در منزل مي گذرانند و تحت تاثير اعمال و رفتار والدين هستند و از آن ها انتظار كمك و راهنمايي در زمينه درس را دارند.

بنابراين بزرگترين كاستي و قصوري كه مي تواند متوجه والدين يک دانش آموز باهوش باشد آن نيست كه براي او كامپيوتر نخرند و يا ساير خواسته هايش را نتوانند اجابت كنند بلكه اين است كه با سهل انگاري ها و ناشي گري هاي خود سطح فكر خانواده را پايين آورند.

خانواده منبع اصلی انتقال مهارت‌های اساسی، رفتارها، عادت‌ها و میراث فرهنگی به فرزندان است. در حقیقت آینده و تقدیر کودکان بستگی به شرایط و طرز عمل خانواده‌ها دارد. فقیر و غنی، تحصیل‌کرده و بیسواد، مذهبی و غیرمذهبی بودن خانواده و خیلی از مسائل دیگر در شخصیت کودکان تأثیر می‌گذارد.‌

همکاری والدین در کمک به انجام تکالیف و مطالعه دانش آموزان لزوما به معنای موفقیت آن ها در تحصیل نیست. پس بهتر است از وقتی که دانش آموزان به سن 9 سال می رسند و هنوز به دبستان می روند والدین آنها را به مطالعه و پیشرفت های تحصیلی علاقه مند کنند و به تدریج مسوولیت های درسی را به عهده خودشان بگذارند تا این که پا به پای آن ها و در کنارشان درس ها را مرور و تمرین حل کنند.

والدين موظّف هستند تا ارتباطي مناسب بين تک تک افراد خانواده و مدرسه برقرار کنند که اين هماهنگي و ارتباط بي‌ترديد اثرات مثبتي بر وضعيت رفتاري – تحصيلي فرزند خواهد داشت، بنابراين:

• همواره در جلسه‌هاي اوليا و مربيان حضور پيدا کنيد.

•  نيازهاي فرزندتان را يادداشت کنيد و هنگام حضور در جلسه‌ها با مدير، آموزگار يا مشاور در ميان بگذاريد.

• براساس يک جدول زماني مشخص به مدرسه فرزندتان مراجعه کنيد و از وضعيت تحصيلي فرزندتان مطّلع شويد. اين ملاقات‌ها بايد جدا از دعوت مدرسه براي جلسه اولياء و مربيان صورت بگيرد.

دانش آموزان در خانه و میان اعضای خانواده زندگی می‌کنند و در بطن خانواده روابطی با پدر، مادر، خواهر، برادر و… ایجاد می‌کنند. خانواده نیز تعلق به اجتماع دارد و متأثر از آن، ولی به عنوان یک نهاد اجتماعی ویژگی‌هایی برای خود دارد و در صورتی ناهمگنی میان ویژگی‌های خانواده با ویژگی‌های کلی اجتماع، کارکرد مدرسه با مشکلاتی مواجه می‌شود.

بسیاری از مربیان تعلیم و تربیت، روان‌شناسان، جامعه‌شناسان و… منشاء بسیاری از مشکلات رفتاری و اجتماعی دانش‌آموزان را ناشی از مسایل موجود در خانه می‌دانند. روابط نادرست عاطفی پدر و مادر، ناسازگاری میان اعضای خانواده، افراط و تفریط در حمایت و مراقبت، عدم توجه و نظارت بر دوستان و معاشران فرزندان و… از مسایل مهمی هستند که نقش اساسی در شکست تحصیلی آنان دارد.