رسول اکرم(ص): فرزندان خود را مراقبت و توجه‌ کنید و آنان را نیکو تربیت نمایید.

 

مرحله تمیز و بـلوغ نـوجوانان‌ از‌ خطرناک‌ترین‌ مراحلی است‌ که‌‌ پدران‌ و مربیان با آن روبه رو‌ می باشند و عبور نوجوانان از ایـن مـرحله به سلامت‌ نشانگر آن است که نوجوانان زنـدگی‌ سالمی را‌ منهای‌ شخصیت اجـتماعی‌ دنـبال می نمایند و چنانچه نتوانند‌ از‌ این‌ مـرحله‌ خـود‌ را به سلامت برهانند‌ تکوین‌ شخصیت روانی و رفتار اجتماعی آنان در آینده وخیم‌ترین‌ عواقب را در بر خـواهد داشـت.

جوانان آرزوی‌ یک‌ امت‌ و پایـه نـهضت‌ و حـامی عقیده و آزادی و موجودیت‌ ارضـی‌ و رهـبران‌ آینده‌ وی‌ میباشند‌ از‌ ایـن جهت جـوانان امانت و ودیعه‌ عظیم در دست پدران و مربیانی است‌ که باید با بهترین وجهی راه زندگی‌ را برای آنـان بـا الهام از تعالیم مکتب‌ اسلام هموار‌ نـمایند و بـا ادای این‌ امـانت جـوانانی بـسازند که میهن به‌ وجـود آنان عزت و سیادت یابد تا مصداق آن دسته از جوانانی گردند که خداوند متعال در سوره الکهف‌ صـلابت و پایـداری‌ آنان‌ را در راه‌ عقیده و ایمان ستوده اسـت:

«نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْکَ نَبَأَهُمْ بِالْحَقِّ إِنَّهُمْ فِتْيَةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَ زِدْناهُمْ هُديً»

لفـظ مـراهقه در معنای لغوی یعنی به نزدیک بلوغ رسیدن و در مفهوم علمی‌ عبارت است از حرکت تدریجی انسان‌ بسوی رشد عقلی و نضج جسمی‌ و جنسی‌ و انفعالات روانی و می‌توان‌ ایـن حـرکت تدریجی را به مراحل زیر تقسیم نمود:

1- حالت پیـش از مـرحله نـوجوانی کـه مـعمولا از ده سالگی آغاز‌ و د رسن‌ دوازده سالگی پایان می‌یابد.

2- مرحله‌ نخستین‌ نوجوانی‌ (از سیزده سالگی تا شانزده سالگی)

3- مرحله اخیر نوجوانی (از سن هفده سالگی تا بیست و یک‌ سالگی).

 

نوجوانی به مفهوم دیگر مرز بین مرحله‌ کودکی‌ و مرحله نضج‌ عقلی است‌ و چنانچه‌ آغاز ولادت را مرحله کودکی بدانیم نوجوانی آغاز ولادت مرد و زن است و چنانچه‌ ولادت نوزاد چند ساعت بطول انجامد ولادت مرد یـا زن چـندین سال‌ به طول‌‌ می‌انجامد. بنابراین نوجوانی تولد جدیدی است برای انسان بمعنای‌ واقعی آن که با حرکت تدریجی در جهت رشد عقلی و نضج جسمی و جنسی و انفعالات روانی شروع می شود و این حـرکت در‌ سـاختن‌ شخصیت‌ انسان‌ از نظر مظاهر جسمی و عقلی‌ و روانی و اجتماعی دارای اهمیت‌ فوق العاده می‌باشد.

 

• مظاهر جسمی‌:

در مرحله نخستین بلوغ نوجوان‌ مشاهده مینماییم کـه ایـن رشد متناسب‌‌ و هم‌آهنگ‌ با‌ مـیزان رشـد قلب و دوران خون وی نمی‌باشد و این امر موجب می‌گردد که نوجوان به عزلت‌ و تنبلی گرایش ‌‌پیدا‌ کند و مقاومت‌ طبیعی در برابر امراض را از دست‌ بدهد.و در مرحله تکامل‌ سـن‌ بـلوغ‌‌ مشاهده مینمائیم که نـوجوانان بـه‌ فعالیت هایی تمایل پیدا می‌کند که‌ معمولا در چنین سنی از‌ قدرت و توانائی وی خارج است و چون جسم‌ انسانی وارد مرحله بلوغ شد به‌‌ همراه آن فعالیت غده‌های‌ مخاطی‌ و تناسلی و پیدایش تغییر صوت که‌ گاهی ضـعیف و گـاهی درشت می- گردد و علاقه بهسمائل جنسی فزونی‌ و شدت می‌یابد و چون بمرحله رشد نسبی رسید احساس فعالیت جنسی‌ و بروز علائم مردانگی در او مشهود‌ می‌گردد.

 

• مظاهر عقلی:

تمایزات فردی در جهات عـقلی آغاز می‌گردد و رشـد و نمو پیدا می‌کند و بدین ترتیب توانایی و استعداد نوجوان شکوفا می‌گردد و می‌تواند که توجه خود را متمرکز گردانیده‌ و بـه‌ آگاهی جدید و شناخت مسائل‌ دینی و ایده‌لوژی که قبل از رسیدن‌ به مرحله تـمیز به طور تقلیدی بود علاقه مند شود و تمایل شدید نشان دهد و چون به مرحله اخیر نو جوانی رسید بر‌ تـوانایی‌ ‌ ‌بـینش او افزوده می‌شود و به سوی کمال حرکت‌ می‌کند و در این مرحله نوجوان به بحث و کنجکاوی اسـتدلال دربـاره مـسائل‌ دینی و تجزیه و تحلیل رویدادها اهتمام‌ فوق العاده و متزاید از خود نشان‌ می‌ دهد که گاه درایـت و کنجکاوی به مرحله‌ شک و تردید می‌رسد و خواب های‌ شیرین و رویاهای طلایی بعنوان‌ وسیله از وسائل ارضـای نفس و تحقق‌ آمال و آرزو رویا آور مـی‌شود.

 

• مظاهر روانی‌ و اجتماعی‌:

نوجوان‌ در این مرحله احساس یکنوع‌‌ هم‌بستگی‌ می‌نماید‌ و می‌کوشد که‌ از خودسری رهایی یافته و با دیگران‌ طرح الفت و تبعیت بریزد.