بـر حیات روانی انسان قوانینی حاکم است که اگر این قوانین به درستی بـازشناسی و در جـهت تـربیت جنبههای مختلف به کار گرفته شوند، میتوان به نتایج سودمندی در زمینه تربیتی و تغییر در رفتار فـرد دست یافت. به عنوان مثال، در ترتیب حدوث امیال و قوای مختلف انسان، ابتدا قـوه شهوی در انسان بوجود […]
بـر حیات روانی انسان قوانینی حاکم است که اگر این قوانین به درستی بـازشناسی و در جـهت تـربیت جنبههای مختلف به کار گرفته شوند، میتوان به نتایج سودمندی در زمینه تربیتی و تغییر در رفتار فـرد دست یافت. به عنوان مثال، در ترتیب حدوث امیال و قوای مختلف انسان، ابتدا قـوه شهوی در انسان بوجود مـیآید.
بـر اساس این قوه، کودک انسان به سوی چیزهایی که برای او لذتآور باشد، گرایش نشان میدهد و به آن تمایل دارد. این یافته که نتیجه یک سلسله تحقیقات تحولی است، میتواند در تربیت کودک مـورد ملاحظه و استفاده قرار گیرد. مثلا میتوانیم بگوییم: چون در کودک، ابتدا قوای شهوی حادث میشود، پس باید تربیت و پرورش کودک، ابتدا ناظر بر جنبههای شهوی و تمایلات کودک باشد و بعد باید به پرورش جنبههای ذهنی و…کـودک پرداخـت.
یکی از قوانینی که بر حیات روانی انسان حاکم است، این اصل است که هرگاه رفتاری را با یک محرک مطلوب و خوشایند همراه کنیم، احتمال بروز مجدد آن رفتار افزایش مییابد. به عـنوان مـثال، هنگامی که کودک شما رفتار مناسبی انجام میدهد و شما برای او کف میزنید و یا به او یک خوراکی مطبوع هدیه میدهید، احتمال بروز مجدد آن رفتار مناسب در کودک شما افزایش مییابد. دلیـل ایـن امر، تقویتی است که از جانب شما در مورد این رفتار صورت گرفته است.
در این مثال، کف زدن والدین، خوشحال شدن و خوردنی مطبوع، به عنوان پاداش و عامل تقویت پاسخ به شمار میروند و هـمین تـقویتها، احـتمال بروز این پاسخ را در کودک شـما افـزایش مـیدهد. این قانون در همه جنبههای روانی و ذهنی انسان حاکم است. درپرورش مذهبی فرد احساس معنوی در کودکان و نوجوانان نیز میتوان از این اصل استفاده نمود.
اقـامهنماز، بـه عـنوان عالیترین رفتار معنوی و مذهبی محسوب میشود. برای ایـنکه بـروز مجدد این رفتار را افزایش دهیم، میتوان از این قانون سود جست. بدین معنا که هرگاه نماز را با محرک های خوشایند و مـطبوع و مـطلوب هـمراه کنیم، دو اثر پرفایده برای کودک خواهد داشت.
اثر اوّل این اسـت که کودک همواره از نماز تداعی مطالبی خواهد داشت و حتی یاد نماز میتواند حالت های مطبوع را یادآوری وبازشناسی نماید.
اثـر دوم ایـن اسـت که اگر رفتارهای اولیه مربوط به نماز را با تشویقها و پاداش های مـطبوع هـمراه سازیم، مطمئنا بروز پاسخی به نام اقامه نماز را در کودک افزایش خواهیم داد. البته عکس این مسأله نیز مـیتواند بـه هـمان اندازه اثر معکوس و تنبیهی داشته باشد.به عبارت دیگر، هرگاه اقامه نـماز در کـودک بـا محرک های ناخوشایند و نامطلوب همراه شود، احتمال بروز مجدد چنین پاسخی (نماز) کاهش مـییابد و از نـظر عـاطفی نیز کودک احساس مطبوعی از نماز نخواهد داشت.
راه درست، همراه کردن نماز با محرک های خـوشایندی اسـت که کودک و نوجوان به آن ها علاقهمند هستند و از مواجهه با آن ها لذت میبرند. البـته نـوع مـحرک ها را بایستی متناسب با روحیه، سن و وضعیت شخصیتی فرا انتخاب نمود تا مؤثر واقع شـود.
- چـند توصیه:
1- هرگاه پدر یا مادر خانواده و مربی آموزشگاه به نماز میایستد، با خود لحن زیـبا، لبـاس مـرتب، ظاهری اراسته و معطر را همراه سازد، در این موضع، نماز رفتاری است که در نزد کودک از اهمیت بـیشتری بـرخوردار خواهد بود و احتمال بروز این رفتار در کودکی که نظارهگر آن موقعیت مطلوب بـوده اسـت، افـزایش خوهد یافت.
2- هرگاه کودک شما به دلیل همانند سازی با والدین یا مربی خود بـه نـماز مـیایستد، او را تشویق کنید و رفتار او را تقویت نمایی.به عبارت دیگر با مشاهده رفتاری بـه نـام نماز، محرکهای خوشایندی را با او همراه کنید تا احتمال بروز مجدد این رفتار در کودک شما افرایش یـابد. ایـن محرک میتواند از گفتن یک آفرین و کلمات افتخارآمیز باشد تا پاداش های بزرگ دیـگر.
3- تـوصیه دیگر، متوجه رسانههای جمعی است. اگر مـطالب مـربوط بـه نماز با قلمی فصیح و رسا و نیز در زمـینهای زیـبا و مطلوب به چاپ برسد، فضای بهتری از لحظا زیبایی شناسی برای خواننده فراهم مـیآورد و مـطلب یا انگیزه بهتری درک مـیشود.در ایـن صورت نـوع احـساس عـاطفی که کودک نسبت به این ادراک از خـود نـشان میدهد، دلپذیر خواهد بود.چاپ پوسترهایی که هنرمندانه، نماز و نمازگزار را به تـصویر بـکشند نیز میتواند احساس عاطفی دلپذیری نـسبت به نماز برانگیزاند.در ایـن مـورد نقش هنرمندان گرافیست و نقاش و حـتی خـطاط نقش مهمی خواهد بود.
در حوزه صدا و سیما، پخش برنامههایی در مورد نماز که بـا مـحرک های خوشایند همراه باشد (موسیقی مـطلوب، سـرود زیـبا، متن شیوا، صـدای خـوب ودلنیشی، تصویرهای دلپذیر و…) نـیز مـیتواند در فضا سازی معنوی برای ادارک مطلوب نماز، تأثیر زیادی داشته باشد.
اگر در اوقات نماز و هـرگاه کـه در مورد نماز صحبت میشود، محرک های خـوشایندی بـه بیننده و شـنونده عـرضه شـود، احساس عاطفی مطلوبی نـسبت به نماز برای آنان فراهم میشود و دیگر اینکه هرگاه صحبت از نماز به میان میآید، فـرد تـداعی مطبوع و مطلوبی از آن خواهد داشت. منظور از قـوهشهوی، کـلا تـمایلات اولیـه انـسان است و منظور از شـهوت، صـرفا شهوت جنسی نیست.