نوجوان فکر می‌کند که آیا بزرگ شده و یا هنوز کودک است و یا این که رفتار خشونت‌آمیز نوجوانان می‌تواند ناشی از بی‌‌اعتمادی باشد که نسبت به خود دارند. در هر صورت خشم و غضب در نوجوانان یک امر عادی و طبیعی به شمار می‌آید و غالب این خشم‌ها به دلیل فشارهای روانی ـ عصبی، عدم تعادل زیستی، خستگی جسمی و روحی و غیره است.

نوجوانان در این دوره به دلیل نداشتن اعتماد به نفس معمولاً به بی‌حوصلگی، سرکشی و نافرمانی دچار می‌شوند. همچنین در این سنین حالات و تفکرات خیالی و رویایی در نوجوانان مشاهده می‌شود. دوستی و روابط صمیمانه با همجنسان ادامه دارد. اگرچه در دختران احساس توجه به جنس مخالف و رسیدگی به سر و وضع ظاهری خود شروع می‌شود.

.

۱ـ خصوصیات بدنی:

در این دوره رشد جسمی بیشتر دانش‌آموزان کامل می‌شود و در نهایت تمامی آن ها به بلوغ جنسی می‌رسند. اگرچه دختران به حداکثر میزان قد خود می‌رسند، ولی رشد قد برخی از پسران تا سال‌های بعد ادامه دارد. حرکات بدنی نوجوانان از حالت ناموزون خارج می‌شود و بیشتر آنها قدرت و توانایی بیشتری را کسب می‌کنند. تغییرات جسمانی که ناشی از بلوغ جنسی است موجب می‌شود نوجوانان شبیه به بزرگسالان شوند. بلوغ جنسی همچنین تغییراتی را در غدد داخلی ایجاد می‌کند. تمایلات و کشش‌های جنسی در پسران در این سنین تقریباً به اوج خود می‌رسد و این مسئله یکی از عوامل اصلی نگرانی در بسیاری از نوجوانان است.

۲ـ خصوصیات ذهنی:

نوجوانان در این دوره از هوش و کارایی بالایی برخوردارند، ولی دانش و توانایی آن ها در به کار بستن دانستنی‌ها، اطلاعات و آگاهی‌های خود به دلیل فقدان و یا ضعف تجربه، بسیار اندک است. آینده‌ نگری در رفتار نوجوانان دیده می‌شود، زیرا برای کار و شغل آینده‌شان طرح و نقشه می‌کشند و برنامه‌ریزی می‌کنند.

توجه به جنس مخالف به ویژه در میان دختران مشاهده می‌شود. در این دوره نوجوانان براساس رشد ذهنی خود تشخیص می‌دهند که با توجه به مسایل اجتماعی، اخلاقی، مذهبی، سیاسی و غیره یک فلسفه زندگی نیاز دارند تا آن ها را در رسیدن به اهداف خود یاری کند. نوجوانان در این مرحله از زندگی همچنان در درک و فهم موضوعات و مسائل انتزاعی با مشکلاتی مواجه هستند و احتمال دارد که در درک کامل جملات عاطفی در داستان‌ها، نمایشنامه‌ها، شعر و غیره توانایی لازم را نداشته باشند.

۳ـ خصوصیات اجتماعی:

در این دوره قوانین گروه همسالان کاملاً بر زندگی نوجوانان حاکم است. به همین دلیل تضاد و اختلاف میان مقررات گروه همسالان با مقررات بزرگسالان، پیوسته رو به افزایش است. نوجوانان به جهت انطباق و هماهنگی با گروه همسالان و برآوردن خواست‌های آن، فشار زیادی را متحمل می‌شوند. تمایل و آمادگی برای معاشرت با جنس مخالف به ویژه در دختران مشاهده می‌شود و حتی برخی از نوجوانان دوستانی از جنس مخالف برای خود انتخاب می‌کنند.

پسران و دختران برای ایفای نقش خود به عنوان یک مرد و یا یک زن، از آمادگی خاصی برخوردارند ولی دختران از لحاظ اجتماعی به مراتب کاملتر و رشد یافته‌تر از پسران هستند. در این دوره نوجوانان به دلیل رقابت زیاد در امور درسی و تکالیف کلاسی، هرگز نمی‌توانند به دوستان و هم کلاسی‌های خود کاملاً اعتماد داشته باشند.

۴ـ خصوصیات عاطفی:

در این دوره نوجوانان به همسالان و هم کلاسان خود اهمیت بیشتری می‌دهند و پیوسته تلاش می‌کنند که مورد توجه و تشویق آنها قرار گیرند. به همین دلیل حتی گاهی اوقات برای جلب رضایت همکلاسان خود از مقررات و قوانین اجتماعی سرپیچی می‌کنند. اغلب نوجوانان حالت عاطفی زودگذر و ناپایدار دارند و معمولاً به تفکرات رویایی، تخیل و خیال‌پردازی دچار می‌شوند. طغیان و سرکشی نوجوانان بیشتر به خاطر تغییرات جسمی و روحی است که در نتیجه گذر آنها از دوره کودکی به بزرگسالی حاصل می شود. اغلب نوجوانان به دلیل استقلال‌طلبی با والدین خود تضاد و درگیری دائمی دارند