در امتحان گرفتن از بچه ها، چه هدفی را دنبال می کنیم؟ چه کسی را ارزیابی می کنیم؟ خودمان، دانش آموز، نظام آموزشی یا هر سه را؟ آیا به راستی آن که در جریان یک آزمون کتبی دو ساعته، بالاترین امتیاز را می آورد، همان است که هدف های آموزشی در مورد او بیشتر تحقق پیدا کرده است؟ آیا به واقع با این شیوه آنچه را باید اندازه گیری کنیم، اندازه می گیریم؟

ما معلمان زمانی دانش آموز بوده ایم. در آن زمان خیلی خوب احساس می کردیم و باور داشتیم که بسیاری از ارزش های خوب همان هایی هستند که قابل اندازه گیری نیستند، ولی امروز آن باور را فراموش کرده ایم. واژه ارزشیابی به معنای یافتن ارزش هاست. یافتن آنچه نه در زمان محدود، بلکه در فرایند آموزش و تلاش برای یادگیری و آموختن حاصل می شود.

به عنوان معلم باید عمیقا باور داشته باشیم که هر دانش آموز قابلیت رشد و یادگیری را دارد به شرط آنکه ما آن ابزار سنتی را که بدون توجه به تفاوت های فردی، به دنبال یافتن نقطه ضعف هاست، رها کنیم و ابزاری بسازیم که توانایی های او را شناسایی کند، به دانش آموز اعتماد به نفس بخشد و براساس این باور عمل کند که آموزش و ارزشیابی فرایندهایی در هم تنیده اند.

ارزشیابی پیشرفت تحصیلی به نمره دادن و صدور گواهینامه خلاصه نمی شود بلکه یکی از اهداف اصلی آن کمک به معلم در شیوه های آموزشی خود و رفع نواقص یادگیری دانش آموزان است، در صورتی که ارزشیابی صحیح و مناسبی صورت نگیرد، تبعاتی همچون کاهش علاقه به دانش آموزان، هدر رفتن سرمایه های مادی و انسانی، افزایش نرخ مردودی و تکرار پایه، اختلال در رشد عاطفی دانش آموزان، از میان رفتن خلاقیت و… را در پی خواهد داشت. بنابراین مشاهده دانش آموزان در کلاس درس، آزمایشگاه و سایر موقعیت های پرورشی، استفاده از گفت و گو های غیررسمی و مصاحبه، بررسی کارهای علمی دانش آموزان، اجرای آزمون های مختلف و… از مهمترین فعالیت های آموزشی معلمان قلمداد می شود.

• آزمونی جذاب از زبان یکی از معلمان!

در هر نیم سال تحصیلی، یک بار آزمون را از روی کتاب برگزار می کنیم. به بچه ها بگوییم که ده تا از مهم ترین یا بهترین جمله های متن کتاب رو از نظر خودشان بنویسند. بعد کتاب ها را ببندند و آن ده جمله را در پنج جمله خلاصه کنند. وقتی ۵ جمله را همگی نوشتند؛ بگوییم حالا همان پنج جمله را در یک جمله، خلاصه کنند و سپس آن یک جمله را در یک کلمه برای من بنویسند. این امتحانات هر چند که امتحان از روی کتاب است ولی چنان بچه ها را به تفکّر وا می دارد که می گویند، این سبک از امتحان چقدر سخت است… ما هم باید در پاسخ به ایشان بگوییم که این تجربه یکی از نخبگان موفق کشور است که همیشه کتاب هایی را که مطالعه می کرده است را را این گونه خلاصه می کرده است.