همه چيز از مطالعه آغاز مي شود!!

امروز ديگر ثابت شده است ،كودكي كه كتاب مي خواند در مقايسه با همسالانش بينش و آگاهي وسيع تري دارد كه باعث مي شود او بر دنياي اطراف مسلط تر باشد و اعتماد به نفس بيشتري داشته باشد ممكن است باور نكنيم كه عادت به مطالعه تا اين حد مي تواند بر استحكام پايه هاي شخصيتي كودك تاثير بگذارد و در آينده باعث رشد و خلاقيت او شود؛ اما تحقيقات انجام شده در روانشناسي تربيتي نشان مي دهد كودكاني كه از سنين پا ئين با مطالعه خو مي گيرند بعدها در زندگي قدرت تفكر بهتري پيدا مي كنند و در برابر مسائل و مشكلات واكنش هاي مثبت تر و خلاق تري نشان مي دهند.
حال ممكن است در جايگاه مادر ، پدر يا مربي و معلم كودك از خود بپرسيم چه بايد بكنيم و چگونه بايد فرهنگ مطالعه را در خانه، خانواده و جامعه رواج دهيم؟ در اين باره سخنراني هاي فراواني شده و كتابهاي زيادي منتشر شده است؛ اما شايد چيزي كه واقعا به آن نياز داريم ، يافتن شيوه كاربردي براي تمرين در خانواده است. البته اگر چه تمام عادت هاي خوب و بد از خانواده شروع مي شوند اما نبايد فراموش كنيم كه در امري حياتي مانند مطالعه، فقط ايجاد انگيزه و رغبت و آموزش از طريق خانواده راهگشا نيست .
در اين زمينه مدرسه و نظام آموزش و پرورش بايد بيشترين انعطاف و همرا هي را داشته باشند، زيرا مدرسه خانه دوم كودكان است و بخش عظيمي از وقت باروري آنان را به خود اختصاص مي دهد.
براي به وجود آوردن عادت هاي مطالعه ، شروع كار شايد از خانه باشد ؛ اما به طور حتم ادامه و پيشرفت اين فرايند در مدرسه اتفاق مي افتد .به ويژه مربيان تربيتي و معلمان مدارس بايستي به اهميت ايجاد عادات مطالعه در كودكان واقف باشند و دراينباره به ياري خانواده بشتابند.
يكي از اولين كارهايي كه مي توان در خانه انجام داد. اهميت دادن به خواندن كتاب براي تمام اعضاي خانواده است . والدين بايد از بدو تولد همزمان با اين كه كودك راه رفتن و سخن گفتن را آغاز مي كند ، كتاب را در معرض ديدار او قرار دهند و نيز كودك اوقاتي را شاهد مطالعه افراد خانواده باشد ، تا حس كنجكاوي و رغبت كافي براي رفتن به سوي كتاب در او به وجود آيد. اگر كودك لذت وشادماني مطالعه راستين را احساس كند به آساني آن را رها نخواهد كرد ، اما در درجه اول بايد به لوازم كافي و مناسب از جمله كتابهاي خوب در اختيارش باشد چگونه مي توان از بچه هايي كه هرگز پدر و مادر خود را در حال مطالعه نديده اند ، انتظار داشت كه نسبت به اين پديده حساس يا كنجكاو باشند؟
قدم بعدي اين است كه به كودكان ثابت كنيد خواندن به خودي خود جالب و لذت بخش است . اين كار مي تواند از سنين خيلي پا يين شروع شود؛ و چند روش براي اين منظور وجود دارد:

1). موقع خواب، براي كودكانتان داستان بخوانيد ، حتي اگر هرشب فرصت اين كار را پيدا نمي كنيد ، هر زماني كه فرصت داشتيد اين كار را انجام دهيد.
2). در طول روز براي كودك نوار قصه بگذاريد و به او اجازه دهيد كه از طريق نوار با غصه همراه شود
3). از سنين پائين به بچه ها وسائل نوشتن بدهيد. مدا د كاغذ و مداد رنگي در اختيارشان بگذاريد تا روي كاغذ هر چه دلشان مي خواهد بكشند ، آن ها به اين تجربه اوليه براي نوشتن نياز دارند.
اين كار را مي توانيد با يك وايت برد WHITE BOARD يا تخته سياه كوچك انجام دهيد . حتي مي توانيد درباره چيزهايي كه كودك مي نويسد يا نقاشي مي كند از او سئوال كنيد تا ذهنش نسبت به كاري كه انجام مي دهد فعال باشد.
4). يك داستان را بارها و بارها براي فرزندانتان بخوانيد يا تعريف كنيد. بچه ها دوست دارند يك قصه را بارها بشنوند تا تمام جزئيات آن را بشناسند و احساس كنند كه با آن آشنا هستند . هنگام خوابيدن قصه گهگاه كلام خود را قطع كنيد و از فرزندانتان درباره قصه چيزهايي بپرسيد ؛
براي مثال سئوال كنيد« فكر ميكني حالا چه اتفاقي بيفتد؟» يا« تو كدام يك از حيوانات اين قصه را دوست داري ؟» اگر كودك نتوانست پاسخ درستي بدهد، اشكالي ندارد مهم اين است كه با اين پرسشها او را به فكر كردن و يافتن راه حل تشويق كنيم.
5). وقتي كودك به تماشاي تلويزيون مي نشيند ، شما هم توجه داشته باشيد كه چه برنامه اي را مي بينيد تا بعدها درباره آن با او صحبت كنيد. حتي ممكن است كودك سئوالي در باره برنامه اي كه ديده است داشته باشد . به او فرصت دهيد كه پرسشهايش را با شما در ميان بگذارد.

6). از سنين پائين سعي كنيد كه در مناسبتهاي ارزشمند به بچه ها كتاب هديه كنيد . با اين شيوه آنها كـــم كـــم مي آموزند كه كتاب هديه اي ارزشمند است .
7). اكر كودكتان در موردي رفتاري نامناسب و پرخاشگرانه نشان داد ، كتاب داستاني با همان موضوع يا موضوع هاي مشابه( درباره نافرماني هاي كودكان ) پيدا كنيد، در محيطي امن و آرام ، كتب را براي او بخوانيد و نظرش را درباره شخصيت اصلي قصه جويا شويد. به وسيله كتاب كودك را ترغيب كنيد كه مسائل و حرفهاي خودش را بازگو كند در اين صورت به تدريج كتب را دوست خود تلقي مي كند و در آينده نيز در برخورد با مشكلات يا به هنگام تصميم گيري هاي دشوار به سراغ كتاب خواهد رفت.
8). كتاب خواندن قدرت تخيل را بالا مي برد ، هر بار پس از خواندن كتاب براي كودك، سعي كنيد رفتار او را زير نظر بگيريد و ببينيد آيا در ميان نقاشي ها و وسايل بازي او از جمله عروسك ها و خمير بازي، اثري از قصه اي كه براي او خوانده ايد وجود دارد؟ مطمئن باشيد كه كودكان در بازي ها و نقاشي هاي خود نسبت به آنچه در قصه شنيده اند ، واكنش نشان مي دهند. شما مي توانيد با اين شيوه خلاقيت آنها را پرورش دهيد .
بسياري از نويسندگان ، كارگردانان و هنرمندان خلاق در دوران كودكي چنين وضعي داشته اند؛ براي مثال « وقتي استيون كوچك بود ، من براي او قصه مي خواندم و بعد ها با كمك اسباب بازي هايش ، آن قصه را نمايش مي داديم….»
يادمان باشد كه مطالعه و كتا ب خواندن يكي از مهمترين اصول آزادگي و تفكر خلاق است. شما با ايجاد عادت مطالعه ، دنياي كودك خود را وسعت مي بخشيد، گنجينه لغات او را گسترش مي دهيد و وي را قادر مي سازيد كه احساسات خود را بهتر بيان كند و ديگران را نيز بهتر درك كند .
تمام آنچه نياز داريد ، پيدا كردن كتاب و زمان مناسب است و اينكه مطالعه را در زندگي كودك مهم جلوه دهيد. چطور است از همين امروز كار را با خريد يك كتاب خوب و خواندن قصه آن براي كودكانتان شروع كنيد ! مي پرسيد كتاب خوب از كجا پيدا كنيم؟ كافي است كه به يك كتاب فروشي معتبر مخصوص كودكان برويد و با گفتن سن فرزندانتان ، از فروشنده راهنمايي بخواهيد . مطمئن باشيد كه با اين عمل ، امروز شما به خاطره اي خوب و مفيد براي خود و كودكانتان تبديل خواهد شد.

تمركز حواس هنگام مطالعه و روشها تقويت آن!

انسان ، به سبب ويژگيهاي بي نظيرش در ميان همه موجودات ، عنوان اشرف مخلوقات را به خود اختصاص داده است. او استعداد خاص تفكر و يادگيري دارد كه به او اجازه مي دهد اعمال خاص انجام دهد
نتايج اعمالش را پيش بيني و ارزيابي كند .تغيير و تحولات گوناگون و سريعي را در عرصه علم و فناوري به وجود آورد. آنچنان كه به قول تافلر دنيا را به دهكده اي تبديل كند كه اطلاعات را در سريع ترين زمان ممكن از قاره اي به قاره ديگر انتقال دهد .
بنابراين بر اثر پيشرفت سريع و غير قابل انتظاري كه در قلمرو دانش و فناوري طي چند قرن اخير نصيب انسان شده است حجم اطلاعات و دانسته هاي بشري روز به روز به طور سر سام آوري در حال افزايش است.
بر دانش آموزان و دانشجويان لازم است كه هرچه سريعتر خود را با اين تغيير و تحولات همگام سازند. در اين راستا، بسياري از دانش آموزان و دانشجويان كوشش زياد مي كنند .
بسيار مطالعه مي كنند اما به دليل عدم توانايي در تمركز حواس، هنگام مطالعه نمي توانند به نتيجه د لخواه دست يابند. وجود چنين مشكلي در ميان دانش آموزان و دانشجويان ما باعث شد تا به نگارش اين مقاله بپردازم.
اميدواريم دانش آموزان و دانشجويان گرانقدر با مطالعه اين گفتار و اتخاذ روشها و پيشنهادهاي ذكر شده براي پيشگيري از حواس پرتي و پرورش تمركز حواس هنگام مطالعه، همواره رشد و بالندگي آنها باشيم.
تمركز در لغت يعني تراكم ، فشردگي مجموعه، چكيده، تمركز در اصطلاح يعني حفظ و نگهداري توجه و تمركز حواس ، روي موضوعي معين ، بدون تمركز حواس ، يادگيري مثمر ثمر نخواهد بود . بنابر اين همه افراد توانايي تمركز دارند و چون تمركز نسبي است يعني كسي نمي تواند ادعا كند كاملا حواس پرت است ويا هميشه تمركز حواس دارد.
تمركز گاهي ساده است و گاهي مشكل. تمركز در موضوع هايي كه نياز به تفكرو تجزيه و تحليل دارند مشكل و تمركز در موضوعه هايي كه جنبه ي تفريحي و سرگرمي دارند ، بسيار آسان است. به همين دليل دانش آموزان ساعت درسي تربيت بدني( ورزش) را بهتر از ساعت كلاس درس رياضي دوست دارند . اغلب آنها در ساعت در س رياضي غيبت مي كنند اما در ساعت درس تربيت بدني كمتر غيبت مي كنند. بعلاوه برقراري تمركز حواس هنگام مطالعه كتابهاي پليسي و داستاني خيلي آسانتر از كتابهاي رياضي، فيزيك، جغرافيا و … است.

تمركز حواس:
يعني عوامل حواس پرتي را به حد اقل رساندن… تمركز هر شخص به نسبت كاهش عوامل حواس پرتي او افزايش مي يابد و بنا به تغييرات موقعيت ذهني و محيطي او تغيير مي كند . بيشتر افراد گمان مي كنند كه تمركز يك امر ذاتي و تغيير آن ناممكن است ، در حالي كه تمركز يك يك امر اكتسابي است و بايد هر روز پرورش و جهت داده شود و هر كس با هوش عادي خود مي تواند به آن دست يابد. پس برقراري تمركز حواس به ميزان كاهش عوامل حواس پرتي بستگي دارد .
يعني هر چه عوامل مزاحم و مخل تمركز بيشتر باشند توانايي حفظ تمركز حواس كمتر است و بر عكس. لذا حواس پرتي ؛ يعني خارج شدن از روند مطالعه يا جريان كاري و فرو رفتن در افكار و تخيلات و يا انجام كار ديگر.

منشاء حواس پرتي
حواس پرتي يا منشاء ذهني و دروني دارد و يا منشاء بيروني و محيطي.
حواس پرتي دروني و ذهني: عبارت است از اشكالات فكري انسان و انديشه هايي كه موانعي بر سر راه توجه دقيق به مطالعه و تمركز حواس ايجاد مي كنند. اين موقع شامل مواردي از قبيل: درد، رنج، غم وغصه ، نگراني، گرسنگي و تشنگي ، سردي و گرمي ، ترس و خشم و شادي ، سردرد و … مي باشد.
حواس پرتي بيروني و محيطي: آنچه كه به محيط پيرامون فرد ارتباط پيدا مي كند و يا تحريكات غير عادي كه توسط حواس مختلف انسان ايجاد مي شوند مانند نور شديد و نور ضعيف ، صداهاي ناهنجار، روشن بودن رسانه اي صوتي و تصويري و نظاير اينها ممكن است فرايند تمركز حواس را با اشكال مواجه كنند. رهايي از حواس پرتي و ايجاد تمركز حواس در افراد مختلف ، متفاوت است و به حالت دروني ، تجربه ها مكان و موقعيت آنها بستگي دارد. .
برخي از افراد اظهار مي دارند كه من آدم كاملا حواس پرتي هستم و برخي ديگر مي گويند نمي توانم تمركز حواسم را به روي كاري حفظ كنم . در حالي كه اين تفكر غلط است و هيچ كس نبايد خود را فردي كاملا حواس پرت يا فاقد تمركز حواس بداند بلكه بهتر است وقتي كه تمركز حواس فردي دچار اختلال شد ، بگويد در اين لحظه و در محيط فعلي حواس پرتي من بيشتر و ميزان تمركزم كمتر است.
لذا حواس پرتي بيشتر علل دروني دارد و به طبيعت خود فرد، ويژگيها، حالات روحي و رواني، و عادات فردي بستگي دارد.بي شك حواس پرتي بيروني آسانتر از عوامل حواس پرتي دروني بر طرف مي شود .پس مي توان بدون توجه به عوامل محيطي مانند :
سرو صداي زياد، شلوغ بودن محيط و حتي داخل اتوبوس و هنگام مسافرت تمركز حواس خود را حفظ كرد . اما نمي توان در حال گرسنگي و يا تشنگي شديد نگراني و ناراحتي دگرگوني فكر و انديشه با تمركز مطالعه كرد و يا كار ديگري را با تمركز انجام داد و مطالعات و يا تجربيات زيادي اين موضوع را تائيد كرده است كه يك انسان مي تواند در محل پر سرو صدا و نا آرامي با تمركز و توجه كافي مطالعه كند.
مير حسني(1369) به نقل از مورگان در يك تحقيق « از افراد خواسته بود طبق فرمول اعدادي را به حروف و بر عكس تبديل كنند . محيط كار آنها به طور متناوب ساكت و پر سرو صدا بود … دقت عمل به طور قابل ملاحضه اي تحت تاثير قرار نگرفت» و افراد با تمركز كامل به كار خود ادامه مي دادند.
روشهاي تقويت تمركز حواس تمركز حواس هنگام مطالعه كليد اصلي و اساسي درك و فهم مطالب است. و كليد اساسي تمركز حواس استفاده از روشهايي است كه باعث تقويت و پرورش ومهارت در برقراري تمركز حواس هنگام مطالعه مي شوند. بنا براين بدون تمركز حواس ممكن است درك و فهم مطلبي كه فقط يك ساعت وقت لازم داشته باشد ، ساعتها وقت بگيرد اما به خوبي فهميده نشود و امر مطالعه بي فايده است و اثر مثبتي نخواهد داشت. لذا كاربرد روشها و فنوني كه به خواننده كمك مي كند تا هنگام مطالعه فعال باشد ، تمركز حواس را تقويت و مهارت فرد را در ايجاد تمركز حواس هنگام مطالعه افزايش مي دهد اين روشها عبارتند:
1-آمادگي براي مطالعه:
براي شروع مطالعه ، ابتدا بايستي خود را از جهات گوناگون آماده كرد، زيرا حداكثر آمادگي ، مقدمه اي براي علاقمندي به مطالعه، ايجاد تمركز حواس و يادگيري بهتر مي باشد. منظور از آمادگي پيدايش تمام شرايطي است كه شخصي را قادر مي سازد تا با اطمينان به موفقيت و اعتماد به نفس، به تجربه خاصي بپردازد ، شعاري نژاد«1370» در كتاب ادبيات كودكان اين شرايط را به چهار دسته ي: بدني، ذهني، اجتماعي و رواني تقسيم كرده است.
آمادگي بدني: به رشد و تكامل طبيعي بدن ، تندرستي و نداشتن نقصهاي بدني مربوط است. گاهي وجود بيماريهايي مانند زخم معده، ميگرن، سردرد و نظاير اينها باعث از بين رفتن تمركز حواس و مانع مطالعه فرد مي شود و فرد تا به دست آوردن تندرستي كامل قادر به برقراري تمركز حواس و مطالعه ثمر بخش نيست و انگيزه كافي هم براي مطالعه ندارد.
آمادگي ذهني: آمادگي ذهني را مي توان از خصوصياتي نظير رشد گوياي سالم ، قدرت تفسيرو تعبير اشكال ، توانايي درك هماننديها و نا هماننديها ميان كلمات و … شناخت.
آمادگي اجتماعي: به ماهيت و وسعت تجارب فرد بستگي دارد كه مي توان آنرا با تجربه و تحليل زمينه خانه و خانوادگي ، محيط وسيع اجتماعي كه او در آن تجربه اندوخته است و تربيت پيشين او تعيين كرد.
آمادگي رواني: آمادگي رواني به شكل پيچيده اي با رشد و تكامل بدني ، ذهني و اجتماعي آميخته است . خستگي، بي قراري ، بي تابي، كوتاهي زمان، دقت نداشتن تمركز در مطالعه ، واكنشهاي منفي نسبت به خود و ديگران ، ضعف اعتماد به نفس و نظاير آنها همگي نشانه نبودن آمادگي رواني ، بدني ،ذهني و اجتماعي دانش آموزان و دانشجويان ، اجراي برنامه هاي آموزشي ، تمركز حواس و فرايند يادگيري را آسانتر و مطلوبتر مي كند.

2-داشتن علاقه به مطالعه: مطالعه ثمر بخش از دو عامل متاثراست: يكي علاقه نسبت به مطالب خواندني ، ديگر كاربرد ماهرانه فنون مطالعه نسبت به مطلب خواندني سبب مي شود تا شخص به مطالعه بيشتر بپردازد ، مطالعه بيشتر منجر به بهتر شدن فنون مطالعه مي شود ، كاربرد فنون بهتر ، مطالعه را آسانتر ، سريعتر و لذت بخش تر مي سازد؛ در نتيجه علاقه خواننده نسبت به مطالعه افزايش مي يابد. پس تا زماني كه فرد تمايل يا علاقه به انجام كاري نداشته باشد نمي تواند برانگيخته شود. لذا وقتي خواننده به موضوعي علاقه مند مي شود، خود به خود بر آن تمركز مي كند، بيشتر دقت مي كند و به راحتي مطالب را به حافظه مي سپارد و بعدا هم خيلي راحت به خاطر مي آورد .پس ازعلاقه پيدا كردن نسبت به مطالب، گام بعدي تعيين هدف مطالعه است زيرا هدف زير بناي انجام كاري است و به فعاليت انسان جهت و نيرو مي دهد .
هدف ارزشمند، فرد را به خواستن و طلب كردن وادار مي كند و نيروي لازم را براي فعليت در وي بوجود مي آورد وسبب پيدايش تمركز در او مي شود . لذا هر فرد براي مطالعه بايد هدف مشخصي داشته باشد.« زيرا تعليم و تربيت علم اهداف است و همه بر اين باورند كه بدون داشتن هدف، يادگيري كاري بس دشوار و غير ممكن است» همانطور كه فرانكين معتقد است انسان بدون هدف مانند گلوله اي است كه بدون هدف شليك مي شود . علاوه بر آن مطالعه بدون هدف يكي از عادات غلط مطالعه بشمار مي رود .
مرتضوي زاده (1379) در تحقيقي به اين نتيجه دست يافت كه« شايعترين عادات غلط مطالعه در دانش آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه اين است كه آنان اظهار نمودند اغلب بدون هدف مطالعه مي كنم» پس داشتن هدف و تلاش براي رسيدن به آن يكي از روشهايي است كه توانايي هاي فرد را افزايش مي دهد . به انسان توان و نيروي فوق العا ده مي بخشد. انديشه را فعال مي كند، علاقه فرد را به تحصيل افزايش مي دهد ، اعتماد به نفس را در فرد به وجود مي آورد ، سرعت خواندن را چند برابر مي كند و تمركز حواس را افزايش مي دهد . در واقع تعيين و مشخص نمودن هدف، محرك و انگيزه اي است تا بتوان به كمك آن تمركز حواس را حفظ نموده و از اين طريق مطالب و دانستنيها را فرا گرفت و يادگيري را تحكيم بخشيد.

3- تعيين زمان و مكان مطالعه: يكي از راه هاي برقراري تمركز حواس اين است كه مطالعه در آن ساعت از روز انجام گيرد كه براي فرد مناسبتر است. اما تعيين مناسبترين زمان براي مطالعه كاري دشوار است و به عادات فردي بستگي دارد. برخي افراد عادت دارند تا نيمه هاي شب بيدار بمانند و با استفاده از سكوت و آرامش شبانه با خيالي راحت و آسوده مطالعه كنند برخي ديگر عادت دارند شب زود بخوابند و صبح زود از خواب بيدار شوند وبه مطالعه بپردازند. با اين توصيف تعيين زمان و مقدار مطالعه باعث آگاهي از تمام زمينه مطالعه ، برقراري تمركز حواس، عدم سردرگمي، جلوگيري از اتلاف وقت و انرژي و فهم بهتر مطالب مي شود. والتر پارك به نقل از اردبيلي (1377) يكي از متخصصين مهارتي مطالعه دروس دانشگاهي در كتاب خود به نام « چگونه درس بخوانيم؟» چنين مي نويسد:
« موفقيت يا عدم موفقيت شما در تحصيلات دانشگاهي ، مستقيما به اين امر بستگي دارد كه چگونه از وقت خود استفاده مي كنيد ؟ موفقيت در دانشگاه و البته در مقاطع تحصيلي پايين تر نيز بستگي به استفاده اشتباه از زمان دارد .»
«محيط آشناي يك اتاق مشخص، در حين مطالعه موجب انصراف كمتر و تمركز بيشتر حواس مي شود ،زيرا لوزم آن اتاق هر روز پيش چشم شما است و كمتر توجهتان را به خود جلب مي كند . به علاوه اگر هر روز به وقت مطالعه در اتاق معيني بوديد كم كم ذهنتان عادت مي كند كه به محض رسيدن به آن اتاق آماده تمركز حواس و فراگيري شود. » بنا براين ثابت بودن مكان مطالعه و مشخص بودن آن به علت دسترسي به آن و فراهم بودن وسايل مورد نياز از قبيل كتب درسي ، دفاتر، كتاب لغت، خط كش، قلم و نظاير آن جهت مطالعه موجب تمركز حواس بيشتر و آمادگي ذهني هنگام مطالعه مي شود. پس يكي از بهترين راه هاي برقراري تمركز اختصاص دادن يك اتاق مجهز به آنچه لازم داريد ، در موقع مطالعه است. اين اتاق خيلي زود مناسب تمركز و يادگيريتان شده و كار شما را به طور خودكار راحت تر مي كند و بعد برايتان يك عادت مفيد مي شود.
« براي داشتن تمركز به هنگام مطالعه ابتدا بايد خود را از دنياي خارج جدا كنيد و محيط مناسبي براي مطالعه بر گزينيد . چنين محيطي بايد آرام، روشن و داراي هواي مناسب باشد. هيچ چيز به اندازه سر و صدا ، خسته كننده و مانع تمركز حواس نيست. ايجاد محيط كار مناسب، به دليل ايجاد آرامش و شرايط مناسب اهميت دارد و زمينه اي است براي تمركز و دقت»

4- يادبگير كه بگويي «نه»: « زمانيكه تصميم گرفتيد بايد مطالعه كنيد اما دوستان يا هم اتاقي هاي شما در خواست مي كنند كه دور هم جمع شويد ؛ هنر گفتن «نه» را در خود تقويت كنيد . اگر اين اراده در شما ضعيف است ، مي توانيد روي در اتاق مطالعه خود بنويسيد « مزاحم نشويد» اگر موفق نشديد مي توانيد كارهاي ديگري انجام دهيد كه نشان دهد شما دوست نداريد كه كسي باعث از هم گسيختن افكار شما شود.

5- ترك افكار منفي و داشتن افكار مثبت: مطالعه عميق و يادگيري ثمر بخش وقتي حاصل مي شود كه فرد تصور مثبتي از خود داشته باشد و به خود اعتماد كند . زيرا اعتماد به خود در موفقيت مؤثر است و مهارت را بيشتر و نيرو را افزايش داده و مغز را سالمتر مي كند . وقتي مي خواهيد كاري انجام دهيد از گفتن كلماتي همانند : نمي خواهم ، نمي دانم، نمي توانم بپرهيزيد. جمله « اين كار محال» است را از دفتر زندگي خود خط بزنيد ، ترس و بدگماني و بي ارادگي را از ذهن خود دور كنيد . هرگز به خويشتن اجازه ندهيد كه هيجانات و افكار منفي شما را در خود غرق سازد و تمركز حواس شما را مختل كند. اعتماد به نفس داشته باشيد و پيوسته به نزد خود تكرار كنيد كه قادر به انجام كار هستم ، مي توانم انجام دهم و بايد انجام دهم . بدين طريق تفكر مثبت را در خود پرورش دهيد.
قوي بودن اعتماد به نفس احساس شعف و شادي را در شما بوجود مي آورد و در حالت شادماني از تمركز حواس خوبي برخورداريد. بهتر فكر مي كنيد، بهتر مطالعه مي كنيد و نتيجه كارتان بهتر مي شود. چنانچه مرتضوي زاده (1379) به نقل از مارگارت كوربت در پايان نامه خود مي نويسد « انسان در بحر انديشه هاي خوشايند حافظه بهتري پيدا مي كند و ذهن در حالت آرامي قرار مي گيرد و ميل به يادگيري را در خود بوجود مي آورد» لذا خود پنداري مثبت مهمترين كمك براي تمركز و يادگيري است اگر بتوانيم تصورات غلط ومنفي را از ذهن خود دور نموده و تصورات مثبت را جايگزين كنيم ، مي توانيم علاقه به مطالعه و يادگيري را در خود ايجاد كنيم چرا كه علاقه به مطالعه شرايط اصلي و اساسي ايجاد تمركز حواس به هنگام مطالعه است .آلفردآدلر روانشناس مشهور ، در دوره جواني در درس رياضي بسيار ضعيف بود .
معلمش اين موضوع را با والدينش در ميان گذاشت آنها باور كردند كه آد لر در درس رياضي صعيف است ، آدلر هم اين موضوع را پذيرفته بود . يكي از روزها كه معلم مسئله اي را روي تخته نوشته بود و شاگردان كلاس از حل مسئله عاجز مانده بودند ، آدلر جواب مسئله را پيدا كرد ، پاي تخته رفت و در ميان حيرت همگان مسئله را حل كرد . فهميد كه توانايي درك و فهم مطالب درس رياضي را دارد ، استعدادش را باور كرد، تصورات مثبت را جايگزين تصورات منفي كرد و از آن به بعد يكي از دانش آموزان ممتاز درس رياضي شد.
6- طرح سئوال: طرح سئوال يكي از شيوه هاي مطالعه دقيق و فعالانه است كه در تمام اوقات مطالعه، مفيد است. طرح سئوال پيش از مطالعه دقيق، فرد را وادار مي كند تا به طور فعالانه و با تمركز و دقت كافي و با انگيزه و علاقه به مطالعه بپردازد . طرح سئوال هنگام مطالعه يكي از روشهايي است كه خواننده را فعال و به طور عمقي او را در گير مطالعه مي كند وسبب برانگيختن جديت و تلاش وي به هنگام مطالعه مي شود و فرد براي يافتن پاسخ به سئوالات بايستي تمركز حواس خود را حفظ نمايد ، زيرا در هنگام مطالعه ، نمي توان بدون تمركز پاسخ سئوالات را پيدا كرد. بعد از خواندن مطالب با طرح سئوال مي توان ميزان فراگيري خود را ارزشيابي نموده و به نقاط قوت و ضعف خود پي برد و سبب ايجاد نظر انتقادي نسبت به مطالب در فرد مي شود. خواننده در مطالعات بعدي براي از بين بردن نقاط ضعف خود با دقت و تمركز بيشتري مطالعه مي كند.
7- آگاهي از شيوه هاي صحيح مطالعه و يادگيري: « برخي از والدين به طور مدام به فرزندان خود مي گويند درس بخوانيد، مطالعه كنيد، ولي هرگز نمي گويند چگونه مطالعه كنيد و روشهاي صحيح مطالعه را نمي دانند» بنابر اين آگاهي از شيوه هاي صحيح مطالعه و يادگيري چون:تند خواني ، عبارت خواني، خواندن اجمالي ، خواندن تجسمي، و … به خواننده كمك مي كند تا تمركز حواس خود را هنگام مطالعه حفظ نمايند.
تند خواني :
تند خواني باعث توجه و تمركز بيشتر و فهميدن مطالب و در نتيجه باعث يادگيري بهتر مي شود . فكر و ذهن ما قادر است هزاران كلمه را در دقيقه از خود عبور دهد ولي اگر سرعت مطالعه ما پائين باشد، ذهن وقت اضافي مي آورد و ناچار به اين شاخه وآن شاخه مي پرد و در نتيجه حواس پرتي ايجاد مي شود . اما مطالعه سريع و يا تند خواني فرصت جولان به ذهن نمي دهد و سبب برقراري تمركز حواس هنگام مطالعه مي شود.

عبارت خواني :
عبارت خواني يعني خواندن عبارات و جملات به عوض خواندن كلمات . عبارات خواني به نوع ديگري به تمركز حواس كمك مي كند . از اين طريق خواننده بايد با سرعتي كه نزديك به سرعت انديشيدن اوست . بخواند، اگر سرعت آنقدر كم باشد كه ذهن از حالت فعال بودن باز بماند ، احساس دلزدگي ايجاد مي شود و چيزهاي ديگري ذهن فرد را مشغول مي كند و از روند مطالعه خارج مي شود . بنا بر اين اگر سرعت خواندن با سرعت انديشيدن هماهنگ باشد باعث افزايش تمركز حواس مي شود.

خواندن اجمالي:
روش خواندن اجمالي مبتني است بر يك نمونه گيري سريع از نكات اساسي و صرفه نظر كردن از جزئيات، در اين روش خواننده مطالب را سازمان بندي مي كند ، آنگاه هدف از مطالعه خود را مشخص نموده و مقدار زمان مطالعه و ميزان دشواري كتاب را تخمين مي زند و سپس از طريق سئوال كردن كنجكاوي ، علاقه، دقت و تمركز حواس فرد ، افزايش ميابد.

خواندن تجسسي:
منظور از روش تجسسي طرح انواع سئوالات جزئي و كلي و مطالعه عميق و اثر بخش در جهت دست يافتن به پاسخ اين سئوالات است … كسي كه به دنبال چيزي مي گردد به احتمال بيشتري آن چيز را پيدا مي كند لذا هدف خواندن تجسسي افزايش دامنه تمركز و درك عميق تر معاني است . به همين دليل خواندن خواندن تجسسي تمركز حواس و علاقه فرد را افزايش مي دهد و به او كمك مي كند تا مطالب دشوار را تجزيه و تحليل نموده و آنها را بهتر بفهمد.
فهميدن مطالب موجب تحكيم آنها در حافظه مي شود پس خواندن تجسسي براي براي غلبه بر تنبلي ، حالت كسلي، پرتي حواس، از طريق تحريك حس كنجكاوي و شركت فعالانه در مطالعه به كار مي رود.

8- جديت در مطالعه: به محض نشستن پشت ميز مطالعه خواندن را با جديت شروع كنيد ، چرا كه اگر سريع مشغول به كار مطالعه شويد ، تمركز حواس زود به دست مي آيد « اين ضرب المثل چيني را به ياد داشته باشيد كه: فتح ستارگاني كه هزاران فرسنگ از ما دور هستند با بر داشتن قدم اول امكان پذير است» شك و ترديد حاصلي جز حواس پرتي يا انحراف حواس و تسليم به تخيلات واهي ندارد ، اجازه ندهيد چيزي جز مطالعه ذهن شما را مشغول كند .
با خود تصميم بگيريد تا مقدار زماني را براي مطالعه مشخص كنيد و خود را به مدت زماني خاص محدود كنيد . در اين زمان از مطالعه دست نكشيد ، به مطالعه ادامه دهيد ، اما زمان مطالعه را طولاني نكنيد بيهوده وسواس به خرج ندهيد ، بهانه تراشي نكنيد به خود تلقين كنيد كه فرد با اراده اي هستيد و مي توانيد هر درسي را به خوبي ياد بگيريد. جدي باشيد و با علاقه و انگيزه مطالعه كني تا هنگام مطالعه دچار حواس پرتي نشويد.

9- استفاده از راهنما: يكي از شيوه هاي برقراري تمركز حواس، استفاده از يك راهنا نظير ؛ انگشت سبابه، مداد و … به هنگام مطالعه است . زيرا استفاده از يك راهنما هنگام مطالعه باعث تمركز حواس بهتر ، افزايش سرعت مطالعه، عادت به روان خواندن، جلوگيري از برگشت دوباره خواني و اتلاف وقت و جلوگيري از خستگي چشم و ذهن مي شود.

10- خط كشيدن زير مطالب مهم: استفاده از اين روش يكي از شايعترين راهبردي است كه اغلب دانش آموزان و دانشجويان از آن استفاده مي كنند. مرتضوي زاده (1379) در تحقيقي نشان داد « كه شايعترين شيوه به كار رفته از سوي دانش آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه استان كهگلويه و بوير احمد اين بود كه اظهار نمودند هنگام مطالعه زير مطالب مهم خط كشيده و نكات مهم را برجسته مي سازم» . لذا هنگام مطالعه بايد با استفاده از يك مداد ، ايده ها و مطالب مهم و اساسي را علامتگذاري نموده. زيرا براي مشخص نمودن ايده ها و مطالب مهم و اساسي و خط كشيدن زير آنها لازم است با نمركز حواس و دقت خاصي به مطالعه مشغول شد. پس خط كشيدن زير مطالب مهم باعث برقراري تمركز حواس و جلوگيري از حواس پرتي مي شود.

11- ياداشت برداري هنگام مطالعه: ياداشت برداري نوعي تكرار درس است كه هم سبب تمركز حواس و هم موجب بيشتر به خاطر سپردن مطالب مي شود . ياداشت برداري خوب ، كاري جدي و فعال است كه با انديشيدن ملازمه دارد ، لذا براي ياداشت برداري بايد هنگام مطالعه فعال بود و لازمه فعال بودن ، داشتن تمركز حواس است و براي برقراري تمركز حواس جهت نوشتن ، هماهنگي چشم و مغز به منزله نوعي يادگيري تجسمي چند بعدي با قدرتي بي نظير است كه تمركز حواس را تقويت نموده و فهم مطالب و سرعت يادگيري را افزايش مي دهد.

پيشنهادا ت:
1- سعي كنيد با ايجاد انگيزه هاي نيرومند و در نظر گرفتن اهدافي كه برايتان مهم و جالب توجه است نسبت به مطالعه در خود شوق و علاقه ايجاد كنيد. زيرا علاقه داشتن نسبت به موضوعي سبب تمركز حواس در هنگام مطالعه آن موضوع مي شود.
2-موقعيتهايي كه نمي توانيد در آنها تمركز حواس داشته باشيد ، تجزيه و تحليل كنيد ، احساسات خود را مورد برسي قرار دهيد و بدانيد كه چه عواملي افكار شما را دگرگون مي كنند. افكار منفي و بيمارگونه را از خود دور كنيد و هر موقعيت را تا حدي كه مي توانيد به طور منطقي تعبير و تفسير كنيد.
3-موضوعهاي مطالعاتي خود را تقسيم بندي كنيد يعني هر موضوعي را كه مي خواهيد مطالعه كنيد، آن را به قسمتهاي كوچكتر تقسيم كرده و به تدريج در زمانهاي مختلفي آنها را مطالعه كنيد.
4-هر وقت مصمم شديد مطالعه كنيد يا كار ديگري انجام دهيد ، بكوشيد بر عزم خود پا بر جا باشيد تا آن كار را به اتمام برسانيد.
5-زمانهاي مطالعه خود را با فعاليتهاي متنوع تقسيم نمائيد تا اينكه بتوانيد تمركز حواس خود را براي مدت زمان طولاني تري حفظ كنيد و مطالعه را در آن ساعت از روز انجام دهيد كه براي شما مناسب تر است.
6-استفاده از يك استراحت كوتاه در هر ساعت، انرژي لازم براي حفظ تمركز حواس را براي مدت زماني طولاني تري در اختيار فرد مي گذارد.
7-هركاري به جاي خويش نيكوست پس برنامه مطالعاتي داشته باشيد و براي هر كاري وقت به خصوص تعيين كنيد.
8-با آگاهي ازفنون مالعهبكارگيري آنها در هنگام مطالعه در خود ايجاد تمركز كنيد زيرا كاربرد فنوني كه خواننده را در عمل مطالعه فعال مي سازد، كليد اساسي ايجاد تمركز است.
9-به جاي اينكه بكوشيد دنياي خارج را تغيير دهيد ، خود را تغيير دهيد و لازم نيست كه ديگران ويا رفتار آنها را مطابق دلخواه خويش تغيير داده شوند.
10-چند برگ كاغذ روي ميز مطالعه خود داشته باشيد و مواردي از افكار منحرف كننده و مزاحم را ياداشت كنيد و بعد از مطالعه نسبت به حل آنها در حد امكان اقدام نمائيد.
11-ممكن است حواس پرتي شما ناشي از گرسنگي و تشنگي شديد، بي خوابي ، خستگي، و يا علت يا علل دروني ديگري باشد، در چنين موقعيتي هرگز مطالعه نكنيد.
12-هنگام مطالعه لباس راحتي به تن كنيد ، لباسي كه نه بسيار زبر باشد نه بسيار نرم ، نه بسيار گشاد باشد نه بسيار تنگ .
13-مطالعه در حالتهايي نظير دراز كشيدن ، به پشت خوابيدن، در حال راه رفتن تكيه زدن به ديوار و امثال اينها مفيد نمي باشد. زيرا در چنين موقعيتهايي نمي توان تمركز حواس خود را حفظ نمود ، بنا بر اين هنگام مطالعه سعي شود خم شدن كمر عادت نشود و فاصله كتاب تا چشم سي سانتيمتر باشد.
14-محركهاي محيطي از قبيل صداي راديو، تلوزيون، تلفن، و… كه باعث حواس پرتي شما مي شوند از موقعيت مطالعه خود حذف كنيد.
15-بهترين وضعيت براي درس خواندن نشستن پشت ميز مطالعه مي باشد و بدترين وضعيت درازكش مي باشد چرا كه در اين وضعيت، فرد سريع از حال و هواي مطالعه خارج مي شود و تمركز حواس خود را از دست مي دهد.
16-محل مطالعه بايد از هر نظر مانند نور ، دما، درجه، حرارت و … مناسب باشد.
17-انگيزه بسيار بالايي براي مطالعه داشته باشيد زيرا افرادي كه داراي انگيزه بسيار بالايي هستند مي توانند تمركز حواس خود را براي چندين ساعت حفظ كنند!

بهترين زمان براي مطالعه چه زماني است؟

زمان مناسب براي مطالعه از جمله موضوعاتي است كه نظريه هاي گوناگوني درباره آن ارائه شده و بحثهاي زيادي صرورت گرفته است.

هر كس بنا بر تجربه يا تحقيق خود زمان يا زمانهاي خاصي را براي مطالعه پيشنهاد مي كند. به راستي بهترين زمان براي مطالعه چه موقعي است؟ چه زماني حافظه توانايي بيشتري براي به خاطر سپاري مطالب دارد؟ در چه هنگامي از شبانه روز، مغز كارايي بالاتري دارد؟ و خلاصه اينكه در چه زماني بايد درس خواند تا بتوان حد اكثر استفاده را از درس و يادگيري برد؟
پاسخ به اين پرسشها متفاوت است. عده اي معتقدند شب و خصوصا آخر شب، زماني مناسب براي مطالعه و يادگيري است و برعكس، عده اي ديگر عقيده دارند كه مناسب ترين زمان براي يادگيري اوايل صبح است.
گروهي كه معتقدند مطالعه آخر شب مناسب تر است، ميگويند چون خواننده بعد از مطالعه مي خوابد ذهن فرصت كافي براي پردازش اطلاعات دارد و مطالب خوانده شده بهتر در حافظه تثبيت مي گردد. لذا مطالب براي مدت طولاني تري در حافظه باقي مي ماند. در واقع اين گروه معتقدند از آنجا كه در هنگام خواب مطلب يا اطلاعات جديد ديگري وارد حافظه نمي شود لذا فرصت كافي براي پردازش اطلاعات وارده است.
آنان معتقدند با اين روش مطالب خوانده شده بهتر به خاطر سپرده مي شوند و كمتر فراموش مي گردند، زيرا خواب فرصتي بسيار مناسب براي ماندگاري آنها در حافظه است.
گروهي كه مطالعه در صبح زود را پيشنهاد مي كنند عقيده دارند كه يادگيري نياز به مغز آماده وسر حال و بدون خستگي دارد . اين عده معتقدند با مغز خسته نمي توان چيزي را به درستي آموخت. در واقع اصل را بر آمادگي مغز مي دانند. اينان بر اين عقيده هستند كه چون در شب مغز استراحت كرده و شخص خستگي ذهني ندارد لذا هنگام صبح آمادگي بيشتري براي يادگيري دارد و آنچه در صبح خوانده شود بهتر در حافظه باقي مي ماند، به همين دليل مطالعه در اوايل صبح را پيشنهاد مي كنند.

تفاوت صبح زود با آخر شب
اخيرا عده اي از محققين نظره اي داده اند مبني بر اين كه ساعات بين 30/8 تا 30/6 بعد از ظهر بهترين زمان براي مطالعه است
اين پژوهشگران مي گويند: علم جديد« علم گاه زيست شناسي» مي گويد در هر ساعت از شبانه روز انسان استعداد و توانايي خاصي دارد. طبق عقايد قبلي پزشكان انسان طي ساعات مختلف شبانه روز در يك حالت تعادل پايدار به سر مي برد.
اما يافته هاي اخير علم گاه زيست شناسي( كرونوييو لوژي) نشان مي دهد، بدن انسان در طي شبانه روز متحمل تغييرات زيادي در اين زمينه مي شود و در هر ساعت از روز توانايي خاصي دارد.
اين محققين معتقدند حافظه كوتاه مدت و سرعت انتقال فكري در بيشتر افراد در ساخت آخر صبح تا اوايل بعد از ظهر به بيشترين حد فعاليت مي رسد. بهترين زمان براي فعال شدن حافظه دراز مدت از ساعت30/6تا30/8 بعد از ظهر است بنابراين اين اوقات زماني بسيار مناسب براي مطالعه به شمار مي رود. در ساعت آخر شب و اوايل صبح ميزان حافظه دراز مدت، درك مطلب و فراگيري دروس در كمترينم حد ممكن است .
از همين نكته بايد استفاده كرد و به دانش آموزان توصيه كرد و زماني كه حافظه دراز مدت فعاليت چنداني ندارد كم تر مطالعه كند. همچنين مي گويند: ميزان احساسات فرد نسبت به درد به طور كلي در طي روز افزايش مي يابد و در هنگام شب به حد اكثر مي رسد. طبق بررسي هاي انجام شده در زنان باردار نيز بيشترين شروع ساعات درد زايمان 12 نيمه شب تا 4 صبح است.

زمان دقيق مطالعه
واقعيت اين است كه هيچ زماني به طور دقيق و انحصاري براي مطالعه وجود ندارد ؛ يعني دقيقا نمي توان مشخص كرد كه در چه هنگامي بايد مطالعه و در چه موقعي از آن پرهيز كرد بلكه هر وقت احساس كرديد كه مي توانيد مطالعه كنيد درس خواندن را شروع كنيد.
زمان مطالعه بستگي به خود شما دارد كه چه موقعي از نظر جسمي و رواني آمادگي لازم را داريد. اگر نسبت به زمانهاي خاص براي مطالعه شرطي شده ايد آن اوقات بهترين زمان مطالعه است .
فرضا اگر هميشه عادت داريد صبح ها در مكان مشخص مطالعه كنيد آن زمان و آن مكان براي شما بسيار مناسب است زيرا نسبت به زمان و مكان مطالعه شرطي شده ايد تا آمادگي بيشتري براي تمركز و يادگيري داريد.
به ياد داشته باشيد كه بلافاصله پس از غذا خوردن( خصوصا ناهار يا شام) مطالعه نكنيد؛ زيرا با پر بودن معده خون به طرف آن هجوم آورده تا غذا هر چه سريعتر هضم گردد و در نتيجه خون كمتري به مغز مي رسد و احساس خواب آلودگي به فرد دست داده و سطح هوشياري مغز كاهش مي يابد . بنابراين پس از صرف غذا كمي استراحت كرده و بعد مطالعه را شروع كنيد.

شگفتي هاي زمان در حيات انسان
« اكثر انسانها از نيمه شب تا شش صبح به دنيا مي آيند و بين 4 تا 10 صبح بدرود حيات مي گويند.»
و اما توصيه اي براي كساني كه شديدا غير فعال هستند.برنامه روزانه خود را تجديد سازمان كنيد كارهاي مشكل و فعاليت هاي خلاقه را صبح هنگامي كه كاملا هوشيار هستيد انجام دهيد و برنامه خود را طوري ترتيب دهيد كه فعاليت هاي تحريك كننده و همكشي در طول ساعت اوليه بعدازظهر صورت بپذيرد در زير روشهايي را عنوان مي كنيم كه طي آنها مي توانيد با ساعت دروني تان سازگار تر و موافق تر زندگي كنيد.
9 صبح: حافظه كوتاه مدت انسان در نيمه هاي شب در اوج قدرت خود قرار دارد زيرا دماي بدن به پايين ترين مقدار خود مي رسد و مغز در اين حالت به نحو كار آيندي قادر به ذخيره اطلاعات مي باشد . اما خوشبختانه حافظه كوتاه مدت شما در ساعت 9 صبح نيز هنوز خوب كار مي كند. احتمالا اين درست همان زماني است كه شما شروع به كار مي كنيد و اگر چنين است زمان مناسبي است براي ملاقات هاي كوتاه ولي نه ديدار هاي طولاني؛ زيرا زمان حافظه كوتاه مدت است.
11 صبح: حل مسائل بين اواسط صبح و اواخر آن از هر زمان ديگري سهل تر انجام مي پذيرد پس از آن به علت افزايش خستگي اين توانايي سير نزولي خود را طي مي كند . بهترين وقت براي تصميم گيري دشوار، حول و حوش قبل از نهار است.
2تا 5 بعد ازظهر: حساسيت نسبت به درد در واپسين ساعات بعد از ظهر به حداقل خود رسيده و بالعكس در نيمه هاي شب به اوج خود مي رسد، بنابراين بهتر است از دندانپزشك خود خود براي بعد از ظهر وقت بگيريد و از جلسات معالجاتي در ابتداي صبح پرهيز كنيد. با آغاز عصر، حساسيت نسبت به درد افزايش مي يابد، بنابراين اگر بايستي با دوچرخه خود به زمين بيفتيد يا تزريقي داشته باشيد آن را حدود ساعت 8 شب انجام دهيد.
3 بعد از ظهر: حافظه بلند مدت آن نوع حافظه اي است كه در موقع به خاطر آوردن وقايع ديروز يا ماه هاي گذشته از آن استفاده مي كنيم و در حدود 3 بعد از ظهر بيش از هر زماني با كارآيي عمل مي كند. اگر بايستي مطلب مهمي را به خاطر بسپاريد اين ساعت وقت آن است.
4تا 8 بعد از ظهر: سرعت واكنش در ابتداي روز، نسبت به هر وقت ديگري كمتر است. ليكن تدريجا بهبود يافته و بين واپسين ساعات بعد از ظهر و اواسط عصر به بالاترين مقدار خود مي رسد . اين بهترين موقع براي تايپ كردن يا بازي تنيس است.
7 بعد ازظهر: متابوليسم در اوايل عصر بالاترين حد خود را دارا است و در ساعت اوليه صبح پايين ترين حد را . اين حقيقت كه سرعت متابوليسم در نيمه هاي شب كاهش مي يابد، به مبتلايان سرطان اميد تازه اي مي بخشد . سلول ها در حالت «كند» خود در مقابل داروهاي خاصي كمتر آسيب پذيرند و با زمان بندي صحيح وعده هاي مصرف مواد ضد سرطان مي توان كارايي آنها را افزايش داد. داروهاي ضد آسم و مسكن ها نيز در ساعات آخر عصر مؤثر ترند و اثرات جانبي كمتري را بر جاي مي گذارند. اما مخاطب اصلي ما دانش آموزان ، داوطلبان كنكور و دانشجويان هستند كه بايد در ساعت هاي مختلف با توجه به آمادگي جسماني و ذهني مطالعه كنند و لزوما نبايستي در يك زمان بسيار كوتاه كه شايد حافظه بلند مدت با كوتاه مدت قدري بيشتر فعال هستند، مطالعه كنند.

بنابراين با يك بر نامه سنجيده و دقيق سعي مي كنيد در ساعت هاي مختلف درس بخوانيد . اما نكات اشاره شده در اين قسمت را نيز رعايت كنيد كه به طور خلاصه عبارتند از:

1- صبح ها بيشتر سعي در يادگيري مطالب داشته باشيد.
2 -درس هايي را كه نياز به مرور دارند ؛ ترجيحا به شب موكول كنيد.
3 – بلافاصله پس از غذا خوردن با شكم پر مطالعه نكنيد.
4 – قبل و بعد از مطالعه، حتما استراحت كنيد.
5 – از روش شرطي سازي نسبت به زمان مطالعه سود جوييد. ..