به حرکات تکراری، ناگهانی، لحظه ای، ناموزون، کلیشه ای و غیر قابل کنترل بخشی از بدن «تیک» گفته می شود. تیک های حرکتی می توانند در هر یک از قسمت های بدن مانند صورت، شانه ها، دست ها و پاها رخ دهند. مانند شانه بالا انداختن، چشمک زدن، پرش زانو و غیره. افرادی که دارای […]
به حرکات تکراری، ناگهانی، لحظه ای، ناموزون، کلیشه ای و غیر قابل کنترل بخشی از بدن «تیک» گفته می شود.
تیک های حرکتی می توانند در هر یک از قسمت های بدن مانند صورت، شانه ها، دست ها و پاها رخ دهند. مانند شانه بالا انداختن، چشمک زدن، پرش زانو و غیره.
افرادی که دارای اختلال تیک حرکتی هستند ناگهان یکی از عضلات یا مجموعه ای از گروه های ماهیچه های معین شان دچار انقباض می گردد و فرد برای جلوگیری از این اسپاسم عضلانی اراده ای ندارد. در ضمن به صداهایی مانند صاف کردن گلو، سرفه کردن، خر خر کردن و بالا کشیدن بینی که به طور غیر ارادی ایجاد می شوند نیز تیک صوتی می گویند. بیشتر تیک ها خفیف هستند و به سختی مشاهده می شوند ولی در بعضی از کودکان شدید و دائمی بوده و میتوانند بر جنبههای مختلف زندگیشان تأثیر بگذارند.
تیکها را میتوان به طور ارادی برای مدت کـوتاهی مـتوقف سـاخت. تیکها معمولاً در هنگام انجام فعالیتهای دقیق فراگیری مثل خواندن و خیاطی کردن و نیز در خلال خواب بـه طور قابل ملاحظهای کاهش مییابند. تیکها انواع مختلفی دارند که شایعترین آن ها «اخـتلال تیک گذرا » نام دارد . حـدود 10 درصـد کودکان و دانشآموزان سالهای اول مدرسه به این تیکها مبتلا هستند. معلمان و افرادی که این قبیل تیکها را در دانشآموزان مشاهده میکنند ، نمیدانند که آیا این کودکان عصبیاند یا تحت تأثیر فشارهای روانی قرار دارنـد.
تیکهای گذرا خود به خود از بین میروند اما برخی از آن ها در اثر اضطراب ، خستگی و مصرف برخی داروها تشدید میشوند. بعضی تیکها هم هرگز از بین نمیروند. به تیکهایی که یک سال یا بـیشتر دوام مـیآورند « تیکهای مزمن» گفته میشود. تقریباً کمتر از یک درصد کودکان و دانشآموزان به این تیکها مبتلا هستند.
معمولاً تیکهای حرکتی و صوتی با هم در یک فرد دیده نمیشود. اما در موارد خاص و نادر، مـا شـاهد وجود تیکهای حرکتی متعدد و یک یا چند تیک صوتی در یک فرد هستیم که به این نوع از تیکها « اختلال تورت»گفته میشود. شیوع این اختلال در جنس مذکر تقریباً 1/5 تا 3 بـرابر بـیشتر از جنس مؤنث است و حدود 4 تا 5 مورد در هر 10000نفر رخ میدهد. کودکان مبتلا به این تیک ، هم تیک حرکتی و هم تیک صوتی دارند. بسیاری از تیکها در نوجوانی از بین میروند ولی برخی از آنها تـا بـزرگسالی ادامـه مییابند. کودکان مبتلا به ایـن تـیک احـتمالاً مشکلات توجه، تمرکز و یادگیری داشته و رفتارهای تکانشی ، وسواسی و اجباری نیز در آنها مشاهده میشود.
گاهی ممکن است کودکان مبتلا به اختلال تـورت، کـلمات رکـیکی را به کار برده و به دیگران توهین کنند، یـا حـرکت ها و شکلهای زنندهای از خود به نمایش بگذارند. باید توجه داشت که این اعمال عمدی نیست و نباید کودک را به خاطر آن ها سـرزنش کـرد. تنبیه والدین ، تمسخر همکلاسیها و سرزنش معلمان نه تنها نمیتواند بـه کودک کمک کند تا رفتار خود را کنترل نماید بلکه باعث میشود که اعتماد به نفس او نیز آسیب بـبیند.
روانپزشک کـودک و نوجوان میتواند با انجام معاینههای دقیق و جامع پزشکی و نیز مشاوره بـا مـتخصصان اطفال و عصبشناسان تشخیص دهد که آیا کودک اختلال تورت دارد یا به یکی دیگر از اختلالهای تیک دچـار مـیباشد.
درمـان اختلال تیک در کودکان شامل دارودرمانی و رواندرمانی است. به کمک دارو میتوان نشانههای مـرضی تـیک را تـحت کنترل درآورد . روانپزشک کودک و نوجوان نیز میتواند با ارایهی توصیهها و مشاورههای لازم به اعضای خانواده جـهت تـأمین حـمایتهای عاطفی آن ها از کودک و نیز ایجاد شرایط مناسب آموزشی نقش مؤثری در درمان این اختلال داشـته بـاشد .
معمولا تیک گذرا نهایتا ۶ ماهه از سر کودک میافتد. تیکهای عصبی مزمن که از ۱۲ ماه بیشتر باشند معمولا پایدار هستند و به درمان نیازمند. شدت این نوع تیکها ممکن است ساعت به ساعت و روزبهروز تغییر کند. تیکهای عصبی ساده و متداوم. این تیکها نیز بیشتر در کودکان شایع است و اگرچه مانند تیکهایی که پیشتر گفته شد ۶ ماهه از بین نمیرود اما نهایتا تا دوران نوجوانی از سر کودک میافتد و جای نگرانی نیست. این تیکها پیدا و پنهان هستند گاهی زیاد و گاهی کم میشوند. تیکهای توره و سندروم حرکتی. که بدترین نوع تیکها است و فرد حتما باید به روانپزشک مراجعه کند.
این تیکها با نوعی تحریکپذیری و وسواس همراه است و شرایط ناراحتی و عصبیکننده میتواند تیک را افزایش بدهد. درمانی که برای همه تیکها پیشنهاد میشود تکرار و توصیف تیک در آینه است. آنالیز شرایط و مواقعی که تیک اتفاق میافتد و کم کردن آن شرایط و موقعیتها. به اطرافیان بگویید هر بار که تیک را دیدند هشدار بدهند و از هشداردادنهای بسیار زیاد در تایم کم خسته نشوند.