مـحبوب ترین معلم، بدون تردید عوامل متعددی در موفّقیت تحصیلی، بـهداشت روانـی، پویـایی و خلاقیت ذهنی کودکان و نوجوانان دخیل است. امّا در این میان در کنار سلامت عمومی و ظرفیت هوشی، مـؤثرترین عامل در پیشرفت و تعالی وجود، همانا احساس خوشایند و انگیزۀ قوی است. عواطف و احساسات نـقش مهم و تعیینکنندهای در رشد […]
مـحبوب ترین معلم، بدون تردید عوامل متعددی در موفّقیت تحصیلی، بـهداشت روانـی، پویـایی و خلاقیت ذهنی کودکان و نوجوانان دخیل است. امّا در این میان در کنار سلامت عمومی و ظرفیت هوشی، مـؤثرترین عامل در پیشرفت و تعالی وجود، همانا احساس خوشایند و انگیزۀ قوی است.
عواطف و احساسات نـقش مهم و تعیینکنندهای در رشد شـخصیت و تـبلور رفتارهای مطلوب دارند. در غالب موارد، علت اصلی افت تحصیلی، سازش نایافتگی های اجتماعی و آسیبپذیری فرهنگی را میتوان صرفا در خلاء عاطفی و فقر انگیزشی یافت. به عبارت دیگر تا زمانی که نیازهای عاطفی بچهها به نـحو شایستهای تأمین نشود، چندان رغبتی به یادگیری و توسعۀ شناختی نخواهند داشت.
زیرا تردیدی نیست که در بسیاری از مواقع ما خیلی از کارها را عمدتا برای خوشایند دیگران انجام میدهیم. بچهها عموما دوست دارند کـاری بـکنند که مورد توجه بزرگترها واقع شود. بسیاری از دانشآموزان به خاطر آن درس میخوانند و مشقهای تمیز مینویسند، نقاشیهای زیبا میکشند و سر کلاس ساکت و با توجه مینشینند که کارها و رفتارهایشان مورد توجه و تـشویق مـعلم قرار گیرد و طبعا وقتی که شخصیت معلم برای آن ها فوق العاده عزیز و محبوب است، تلاش بیشتری برای محبوب شدن نزد الگوهای محبوب از خود نشان میدهند!! بعضا نیز دیده مـیشود کـه ناآرامی و بیقراری، بیحوصلگی و بیتوجهی، بینظمی و بیاشتهایی تحصیلی بچهها تنها به خاطر آن است که از الگوهای بزرگسال، همچون پدر و مادر یا معلم دلگیر و ناراحتند و نسبت به ایشان نگرشی منفی و ناخوشایند دارنـد.
واقـعیت ایـن است که از برجستهترین ویژگی های فـطری انـسان مـحبتپذیری و محبوبگزینی است. همۀ انسان ها دوست دارند مورد محبت و توجه دیگران قرار گیرند و دل و جان خود را در گرو شخصیتها و الگوهای محبوب خود قرار دهـند. فـرزندان مـا نیز در سنین خردسالی همۀ امید و آرزوهایشان این اسـت کـه رفتارشان همواره مورد توجه و محبت و تشویق والدین خود واقع شود و البته دوست میدارند کـه شـخصیت پدر و مـادرشان به گونهای باشد که همیشه زیباترین احساس و خوشایندترین نگرش را نـسبت به آن ها در وجودشان پرورش دهند.همانندسازی با الگوهای محبوب که خود فرایندی از تحول شخصیت است،بیانگر تأثیر هـمین ارتـباط مـطلوب و تعامل خوشایند بین فردی است.
درصد قابل توجهی از دانشآموزان به رغـم بـهرهمندی از استعداد و هوش قابل ملاحظه، به خاطر خلاء عاطفی و فقر انگیزشی دچار بیاشتهایی ذهنی شده، ظرفیت هـوشی آنـان در پس تودههایی از ابرهای تیرۀ اضطراب، بی رغبتی و افسردگی پنهان میماند.
به سخن دیـگر بـا ایـنکه یکی از عوامل مؤثر در یادگیری و پیشرفت تحصیلی، بهرۀ هوشی و استعداد کودکان میباشد، امّا در فرایند از قـوه بـه فـعل رسیدن هوشمندی ها و توانمندی های ذهنی، رغبتها، انگیزهها و احساسات نشاط انگیز نیز نقش مؤثری دارند. چه بـسا بـچههایی با هوش متوسط، صرفا به خاطر برخورداری از نشاط درون، محشور بودن بـا الگـوهای مـطلوب، و برانگیختگی مستمر روانی و با تلاشی خستگیناپذیر، در کلاس درس و دیگر عرصههای یادگیری و پیشرفت اجتماعی نسبت بـه سـایر همسالان و دانشآموزان با هوش تر، توفیقات فوق العادهای داشته باشند.
در موفقیت تحصیلی و رشد شخصیت مطلوب اجتماعی نوجوانان و جوانان، الگوهای محبوب رفتاری بـیشترین نـقش را به عهده دارند. اولیاء و مربیان و معلمان محبوب بچهها با حد اقل زحـمت و تـلاش، بـیشترین تأثیر را در ابعاد شناختی و روانی و اجتماعی بر فرزندان و دانشآموزان خود میگذارند. چرا که بچهها میخواهند مـحبوب مـربیان خـود باقی بمانند، لذا با همۀ وجود سعی میکنند به گونهای بیندیشند و بگویند و عـمل کـنند که الگوهای محبوبشان دوست دارند. بچهها مطالب گوناگون را از میان محبوب خود زودتر یاد میگیرند و دیرتر فـراموش مـیکنند و بعضی از آموختهها را تا پایان زندگی فراموش نمیکنند. به عکس، آن دسته از مربیانی کـه بـه عللی موفق نـبودهاند ذهـن و قلب کودکان خود را تسخیر کنند و الگوی مـحبوبی بـرای ایشان باشند، همواره با صرف بیشترین انرژی و تقلای فراوان، به خاطر بیرغبتی و احـساسات مـنفی کودکان، حد اقل بازدهی را در پایـان کـلاس خواهند داشـت.
مـحبوب شـدن نزد کودکان و نوجوانان و مؤمنان و مؤمنات از الطـاف و نـعمتهای الهی است. از جمله دعاهای همۀ پیامبر الهی(ع)، امامان معصوم(ع) و اولیای حق ایـن بـوده است که محبوب خدا و همۀ صـاحبان قلوب پاک و مخلص بـاشند. مـگر نه این است که معلمی نـیز پیـامبری است، پس چگونه میتوان معلم بود و محبوب متعلمان نبود؟!
لازمۀ مربیگری و هدایت دیگران، مـحبوب بـودن در نزد ایشان است، و وعدۀ خـداوند مـهربان ایـن است که:
بنابراین ایـمان، اخـلاص و عمل صالح شرط لازم محبوب شدن نـزد انـسان های مؤمن اسـت. شـاید در شـرح عمل صالح است کـه پیامبر خدا (ص) که محبوبترین انسان ها نزد خدا و خلق خدا بوده و هست، در پاسخ سـؤال یـکی از اصحاب که پرسید: یا رسول الله، چـه کـنم تـا مـحبوب مـخلوق خدا باشم؟فرمودند: «اگر مـیخواهی مـحبوب مخلوق خدا باشی با ایشان رفتار نیکو داشته باش (عمل صالح) و به احتیاجات ایشان رسیدگی کـن.»
بـیشک رفـتار نیکوی معلم با دانشآموزان همانا صبوری، مـتانت، عـطوفت و مـنطق، اسـتواری شـخصیت و درک ویـژگی ها و تلاش در تأمین نیازهای ایشان است. بچهها معلمانی را دوست دارند که شخصیت ایشان آمیزهای از عطوفت و منطق و استواری است.
این معلمان با محبت و عطوفت خودشان نیاز بچهها را به مـحبت و دوستی و تعلق خاطر تأمین میکنند و با منطق و استواری شخصیت نیاز بچهها را به اعتماد به نفس و اعتماد به الگو برآورده مینمایند. بچهها بیشترین موفقیت را در دروس معلمان محبوب خود به دست میآورند. آنگاه که بچهها معلم کلاس خود را از صمیم قلب دوست میدارند، همیشه سعی میکنند زودتر از موقع در کلاس حاضر شوند و با دل و جـان، گـوش به کلمات معلم بسپارند و با تلاش فراوان و خستگیناپذیر خواسته ای او را اجابت کنند. از غیبت، تأخیر، تنبلی و سستی در کلاس معلم محبوب خبری نیست.
- کلاس معلم مـحبوب، کـلاسی است با نشاط، شاد و سـرشار از مـهر و محبت، تعاون و صمیمیت، همکاری و همگانی، گذشت و ایثار، توجه و متمرکز و همانندسازی.
- در کلاس معلم محبوب، بچهها هرگز با فشار زمان مواجه نیستند و عقربۀ ثانیهشمار بر صـفحۀ دل آنـان حرکت میکند و هیچ کـس در انـتظار صدای زنگ مدرسه و خلاصی از کلاس نیست.
- کلاس معلم محبوب، کلاسی است پربرکت، کلاس زندگی و تعالی وجود است.
- معلمان محبوب، هرگز بچهها را تحقیر و تنبیه نمیکنند.
- معلمان محبوب بچهها بیش از آن که بـه ذهـن و هوشمندی بچهها توجه داشته باشند، به احساس و ادراک و عواطف و نگرش آن ها توجه دارند.
- معلمان محبوب بچهها آنانی هستند که پیوسته ویژگی ها و نیازهای عاطفی و روانی بچه را مدنظر داشته، همچون پدری مهربان و مادری دلسـوز هـمیشه آمادۀ مـشاوره و راهنمایی دانشآموزان نیازمند هستند.
- معلمان محبوب همیشه به تلاش بچهها بها میدهند و نه صرف حاصل کار آن ها.
- در کلاس معلمان محبوب، بچهها فرصت و جرأت اظهار نظر و پرورش خلاقیتها و نوآوری ها را مـییابند.
- کـلاس مـعلم محبوب، کلاس آرامش روانی، بستر پویایی و تعالی است.
هرگز نمیتوان با تهدید و تحقیر، تنبیه و بیتفاوتی و انتقال بـیروح و احـساس اطلاعات و معلومات به اذهان دانشآموزان، قلوب آن ها را مسخر کرد .تسخیر قلوب بچهها و مـحبوب شـدن در نـزد آن ها، صبوری، محبت و عطوفت، اراده و منطق استواری شخصیت، گذشت و ایثار، اخلاص و شجاعت و صداقت میطلبد.