آنچه در اثر کار و تلاش و زحمت به دست نیاید، باقی ماندنی نیست و نتیجه‌ای جز خسران دنیا و آخرت را به دنبال ندارد. سخنان گهربار حضرات معصومین هم به این مطلب اشاره دارد: «ای مردم از خـدا بـترسید! چـه بسا آرزومندی که به آرزوی خـود نـرسید و سـازنده‌ی ساختمانی که در آن مسکن […]
آنچه در اثر کار و تلاش و زحمت به دست نیاید، باقی ماندنی نیست و نتیجه‌ای جز خسران دنیا و آخرت را به دنبال ندارد. سخنان گهربار حضرات معصومین هم به این مطلب اشاره دارد: «ای مردم از خـدا بـترسید! چـه بسا آرزومندی که به آرزوی خـود نـرسید و سـازنده‌ی ساختمانی که در آن مسکن نکرد و گردآورنده‌ای که زود آنچه را گرد آورده‌است، رها خواهد کرد. شاید از راه باطل گردآورده و یا حق دیگران را بازداشته و با حـرام بـه هـم آمیخته که گناهش بر گردن اوست و با سـنگینی بـار گناه در می‌گذرد و با پشیمانی و حسرت نزد خدا می‌رود. «در دنیا و آخرت زبان کرد و این است زبان آشکار» [حج11].
باید تـوجه داشـت، حـتی آنان که فقط به دنیا می‌اندیشند، قطعا به دنبال دارایـی و اموالی هستند که دوام داشته و برای آن‌ها مفید و همیشگی باشند. درحالی‌که درامدی که از راه نامشروع تحصیل شود، چون مانع دسـت‌یابی انـسان بـه کمالات می‌شود، برکتی ندارد و انسان را دچار زوال نعمت در زندگی می‌کند و چه بـسا نـعمت را به منفعت تبدیل می‌سازد امام علی(ع)می‌فرماید: «بسا لقمه‌ای گلوگیر که از لقمه‌های فراوانی محروم می‌کند» [نـهج البـلاغه].
آثار مال حرام
براساس آیات و روایات، آثار مال حـرام عـبارت‌اند از:
- مـانع شدن از وصول به سعادت؛
- محروم شدن از فیوضات الهی؛
- پدید آمدن سدی بر سر راه تـوفیق الهـی؛
- ایـجاد حجاب برای بندگان در وصول به درجه‌ی ابرار؛
- مانع شدن از اتصال به عالم انوار؛
- فـراموشی عـهد پروردگار.
مرحوم ملا احمد نراقی در کتاب «معراج السعاده» می‌نویسد: «دلی که از لقمه‌ی حـرام رویـیده بـاشد کجا و قابلیت انوار عالم قدس کجا؟ و نطفه‌ای که از مال مردم به هم رسیده باشد، بـا مـرتبه‌ی انس با پروردگار چه کار؟» از پیامبر(ص) مروی است که در بیت المقدس، فرشته‌ای هست کـه هـر شـب ندا می‌کند: هرکه بخورد چیزی که حرام باشد، خدا از او قبول نمی‌فرماید، نه واجبی را و نیز از آن سـرور مـروی است که هرکه باک نداشته باشد از این که هر جا مال را تـحصیل کـند، خـدا هم باک ندارد که از هر دری از جهنم او را وارد کند و فرمود هر گوشتی که از حرام روییده بـاشد، آتـش سـزاوارتر است به آن»[معراج السعاده].
قرآن از خوردن مال یتیم به فروخوردن آتـش در شـکم تعبیر کرده است.8چون اکل مال حرام (مال ربوی، مال یتیم و آنچه از طریق کلاه‌برداری، رشوه، اخـتلاس، احـتکار و… به دست آید)، اثرات زیان‌باری چون انواع بیماری‌های جسمی و روحی، عدم سـلامت اخـلاقی اجتماع، افزایش فساد و فحشا و بی‌بند و باری، ظلم و بـی‌عدالتی، بـی‌ایمانی و بـی‌تقوایی و… دارد.
مقام معظم رهبری: «وقتی پول حرام در میان مـردم و نـخبگان و مسئولان رایج شد، فساد اخلاقی نیز جامعه را دربرمی‌گیرد و کشور عملا به پایگاه دشـمن تـبدیل می‌شود.»
نمونه‌هایی از آیات قرآن
- [نساء29]: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! مال یکدیگر را به نـاحق نـخورید،مگر آن‌که تجارتی از روی رضا و رغبت انـجام داده باشید(سودی ببرید) و یـکدیگر را نـکشید.البته خدا با شما بـسیار مـهربان است.
- [آل عـمران130]: ای اهل ایمان!ربـا مـخورید که دائم سود بر سـرمایه بـیفزاید تا چند برابر شود. از خدا بترسید شاید که رستگار شوید.
- [نساء10]: آنـان کـه امـوال یتیمان را به زور و ستم مـی‌خورند،در حقیقت آتش جهنم را در شکم خود فرو می‌برند و به زودی در آتش فروزان دوزخ خواهند افتاد.
- [بـقره188]: مـال یکدیگر ر به باطل مخورید و کار را به محاکمه و قضاوت نیفکنید که به وسیله‌ی رشوه و زور پاره‌ای از مال مـردم را بـخورید،بـا این که شما بطلان دعوی خود را مـی‌دانید.
مـالی کـه در نـتیجه‌ی زحـمت و کـار شخص به دست نیامده و به ناحق به دست او رسیده باشد، دسترنج کار و تلاش دیگران و مال حرامی است که از طریق ربا، رشوه، اختلاس، حیله وتزویر به دست آمـده است. چنین مالی از یک سو انسان را از بهره‌بری کامل از نعمت عقل و سایر نعمت‌های روحی و حکمت،معرفت و معنویت محروم می‌سازد و از سوی دیگر، سبب محروم کردن دیگران از حق خود و نعمت‌های الهی می‌شود کـه از اولیـن نتایج آن، پرورش فرزندان ناسالم در محیطی است که بویی از صداقت، انسانیت و محبت نسبت به هم‌نوعان از آن استشمام نمی‌شود. مفاسد اخلاقی، بی‌حرمتی به والدین و انسان‌های دیگر، دروغ و تزویر، کلاه‌برداری و رعایت نکردن حقوق دیگران، طـمع بـه مال مردم و حرص جمع‌آوری مال دنیا، کمترین آثار چنین تربیت نادرستی است و آیا جز این باید انتظار داشت؟ آیا انتظار نفس و دون همتی، تنبلی و بی‌مسئولیتی دوری کـنند و اعـتماد به نفس، مسئولیت‌شناسی، احساس عـزت و سـربلندی داشته باشند؟
براساس آموزه‌های دینی ما که از طریق وحی الهی و یا سخنان پیامبر اعظم و معصومین (ع)به مـا رسـیده‌اند، درامدی حلال و سازنده‌ی شـخصیت انـسان است که در نتیجه‌ی کار و تلاش و به کار بردن فکر و تدبیر صحیح به دست آمده و در جهت سودرسانی و خدمت صحیح به خانواده و جامعه بوده باشد. قرآن کریم به این موضوع چنین اشـاره مـی‌کند:
- [نجم39-40]: هیچ انسانی چیزی را به ملکیت واقعی مالک نیست تا اثر آن ملکیت که یا خیر است یا شر،یا نفع اسـت یـا ضرر،عـایدش شود،مگر آن عملی را که انجام داده و جد وجهدی که کرده است (تنها آن را داراست و اما آنچه دیگران کـرده‌اند،خیر و شرش عاید انسان نمی‌شود).
- [نجم14]: سـپس بـه عـملش جزای کامل داده می‌شود.
- [نـازعات35]: روزی کـه آدمی هر چه کرده است، به یاد آورد.
قرآن از مال حلال تعبیر به «طیبات» می‌فرماید و رسول اکرم(ص)می‌فرماید: «هرکه 40 روز حلال بخورد، خدای تعالی دل او را روشن می‌کند و چشمه‌های حکمت را از دل او بر زبانش جاری می‌سازد. هـم‌چنین، هرکه داخل شب شود، درحالی‌که خسته باشد به جهت طلب حلال، آمرزیده داخل شب شده است. عبادت 70 جزء دارد که افضل همه‌ی اجزاء، طلب حلال است و هرکه از دسترنج خود بخورد، خدا درهـای بـهشت را روی او می‌گشاید و تا از هر دری که خواهد وارد شود. هرکه از رنج دست خود بخورد،روز قیامت در شمار پیغمبران خواهد بود و اجر یپغمبران خواهد گرفت. روزی حضرت رسول(ص) مردی تنومند را دید که با زور بازویش هـنرنمایی مـی‌کرد، پرسیدند: آیا کسبی دارد؟ گفتند: نه فرمود از چشم من افتاد. عوض کردند: به چه سبب؟ فرمود: «چون مؤمنم را کسبی نباشد، به دین خود مدارا و معاش می‌کند» [معراج السعاده:38].
ابن عمروشیبانی می‌گوید: «امام صـادق(ع)را دیـدم که بیلی در دست و جامعه‌ی خشنی در بر داشت و در محوطه‌ی شخصی خود کار می‌کرد و عرق از پشتش می‌ریخت. عرض کردم: بیل را به من بدهید تا کار شما را انجام دهم.حضرت فرمود: دوسـت دارم کـه مـرد در راه به دست آوردن معاش، آزار و حرارت آفـتاب را بـبیند و رنـج آن را تحمل کند» [اصول کافی].
نویسنده این مطلب :
