بازی عبارت است از: هر نوع فعالیت که‌ برای تفریح،بدون توجه‌ به نتیجۀ نهایی آن صورت می‌گیرد. انسان به‌طور داوطلبانه وارد این فعالیت می‌شود‌ و هیچ نیروی خارجی یا‌ اجـباری‌ در آن دخیل نیست.

کار عـبارت اسـت از: نوعی فعالیت برای‌ رسیدن به یک هدف. شخص این فعالیت را نه‌ تنها به خاطر لذت بردن، بلکه به خاطر کسب‌ نتیجۀ نهایی‌ انجام می‌دهد. کار ممکن است به‌ طور داوطلبانه یا غـیر داوطلبانه انجام شود.

هر نوع فعالیتی را که به جای لذت بردن‌ صرف، به سوی هدف خاصی پیش می‌رود، دیگر نمی‌توان بازی‌ نامید‌. فعالیت های مختلف و ورزش فقط برای کودکان خردسال بازی‌ است؛ زیرا فکر بـرنده شـدن و یا رقابت داشتن‌ با دیگران در آن ها وجود ندارد؛ هدف، تنها تفریح کرن است.

کودکان میان کار‌ و بازی‌‌ فرق می‌گذارند. برای آنها، کار یعنی فعالیت های‌ کلاس یا آنچه که در منزل انـجام مـی‌دهند. به‌ عبارت دیگر، بازی یعنی انجام دادن هر کری‌ که دلشان می‌خواهد و کار یعنی‌ چیزی‌ که باید انجام دهند. اما کودکان باهوش در فرق‌گذاری‌ میان کار و بازی به بزرگسالان نزدیکتر هـستند تـا بچه‌های متوسط. بزرگسالان بازی را وسیله‌ای برای کسب لذت می‌دانند و در واقع، آنچه‌ را‌ که‌ در ساعات فراغت خود انجام‌‌ می‌دهند‌، بازی‌ می‌نامند. بین ورزش و بازی نیز تفاوت قائل هستند. یعنی ورزش را همیشه‌ رقابت جسمانی مـی‌دانند؛ درصـورتی‌که بـازی ها ممکن است جسمانی یا‌ فـکری‌ بـاشند‌. قـوانین‌ ورزش ها تقریبا شدیدتر از بازی هاست.

• ملاک های بازی‌

قبل‌ از پرداختن به نظریه‌های مختلف در خصوص بازی و اهمیت و نقش آن در رشد، تحول ذهنی و جسمی و اجتماعی و اخـلاقی‌ کـودک‌، بـاید‌ ببینیم‌ بازی چه تأثیری در سایر فعالیت های ذهنی دارد و یـا چـه‌ نقشی در مجموعه‌ کنش های روانی ایفا می‌کند. نخست باید از ملاکهای مختلف صحبت کنیم. ملاکهایی که‌ برای مشخص‌ ساختن‌ مفهوم‌ بـازی بـه کـار رفته‌اند، به شرح زیر می‌باشند:

1- بازی نوعی فعالیت‌ بی‌هدف‌ اسـت؛ یعنی فعالیتی که هیچ نفعی برای فرد ندارد. «بالدوین» این حالت را فعالیتی می‌داند که‌‌ هدفش‌ در‌ خودش است.

2- بازی نوعی پیش تمرین‌ عمومی و فعالیت مقدماتی‌ و کمک‌کننده‌ برای‌‌ فعالیت هایی است که فرد قـصد دارد در آیـنده‌ انـجام دهد.پس،کودکان ضمن بازی‌، خود‌ را آمادۀ فعالیت های سازش‌یافته‌ای خواهند کرد که‌ در آیـنده بـاید انـجام دهند. بازی‌ را‌ عامل مهمی در رشد ذهنی کودک می‌داند.

3- بازی، فعالیتی خودبه‌خودی است کـه‌ جـوهرۀ آن در‌ درون افراد وجود دارد و در آغاز زندگی دیده می‌شود و در طول زندگی نیز‌ به‌‌ شکل‌ ارتجالی در فرد بـاقی مـی‌ماند.

4- اصل لذت را ملاک‌ بازی می‌داند؛ یعنی کودک‌ به‌ خاطر لذت بردن، بازی مـی‌کند.

5- بـازی را بیشتر از جنبهء فیزیولوژیک‌ مطرح‌ کرده‌ است و آن را تحقق‌ بخشیدن فوری نیازها می‌داند.

• نظریه‌های بازی

نـظریه‌های مـختلفی در مورد بازی‌ مطرح‌‌ است‌. برخی ریشۀ آن را فطرت و غریزه ذکر کرده و آن را مهمترین سبب‌ رشـد‌ و تـکامل بـه‌ حساب آورده‌اند. روان کاوان، برای عروسک‌ بازی اطفال، زمینۀ درونی قائلند. گروهی، بازی‌ را به‌ عنوان‌ تـکرار آزمـایش های نژادی اسلاف‌ ذکر کرده‌اند و معتقدند که طفل آن مراحل را‌ به‌‌ صورت، ناخودآگاه طـی مـی‌کند و ایـن امر از‌ دوران‌ ما قبل‌ تولد و زمینه‌های حیوانی نشأت گرفته است. برخی‌ بازی‌ را امری آموختنی‌ و ناشی از نـوعی از فـعل و انـفعالات همین جهان‌ مادی می‌دانند‌ که‌ کودک با انجام آن به‌ رشد‌ و استقلال مـی‌رسد‌. کـسانی‌ هم‌ ریشۀ بازی را تراکم و ازدیاد نیروها‌ در‌ کودک ذکر کرده‌اند و قائلند مربوطه است. آن ها معتقدند که کـودک‌ کـار و تلاش‌ می‌کند‌، خسته می‌شود و انرژی‌ زائد ناشی از‌ صرف و هضم غذا را‌ به‌ مصرف‌ مـی‌رساند. عـده‌ای دیگر بازی‌ را‌ استراحت و رفع خستگی می‌دانند. طـبق ایـن نـظریه، فرد وقتی خسته است،بازی می‌کند‌ تـا‌ اسـتراحت‌ و تجدید قوا کرده باشد‌.

اسلام‌ نیز‌ دید مثبتی به‌ بازی‌ کودکان‌ دارد و رسول خـدا‌ فـرموده‌ است: «بگذار کودکت تا هـفت سـال اول زندگی بـازی کـند.» مـطالعه در زندگی عملی‌ رسول‌ خدا و دیگر پیـشوایان اسـلام، نشان می‌دهد‌ که‌ آن ها کودک‌ را‌ به‌ بازی وا می‌داشتند و حتی خود‌ با آنـها بـازی‌ می‌کردند. کودک باید بتواند با تـمام امکانات و توان جسمانی بـه بـازی و حرکت‌ بپردازد‌. مهم‌ این اسـت کـه درضمن بازی‌، به‌ زندگی‌ سالم‌‌ راهنمایی‌ شود.

بازی برای کودک اهـمیت بـسیار دارد و عاملی است برای فعالیت های ذهـنی، عـقلانی، اجـتماعی و سلامت او. کودکی‌ کـه‌ سـالم‌ باشد، نمی‌تواند بازی نـکند. بـرای بازی تن‌ به‌ هر‌ کاری‌‌ و تلاشی‌ می‌دهد‌.درحقیقت، بازی زندگی‌ و دنیای او است، درس است،تـجربه و تـمرین‌ است، با زندگی او پیوندی استوار دارد؛ در واقـع جـوهر زندگی بـشر اسـت. بـه خاطر همین‌ محروم‌ کـردن طفل از بازی، او را شدیدا ناراحت می‌کند و حتی ممکن است زمینه‌ای‌ برای ناراحتی عصبی او شود. بسیاری از والدیـن و مـعلمان، بازی را تلف کردن وقت‌ می‌دانند. مـتاسفانه آن ها‌ ایـن‌ نـکته را درک نمی‌کنند که کـم بـازی کردن، کودک را از موفقیت های یادگیری که برای تکامل او ضروری است، محروم می‌کند. کودک در سنین‌ اولیه زندگی بـاید سـاعت ها بـازی‌ کند‌. بازی بـه کـودک کـمک مـی‌کند تـا تـبدیل به انسان شود. بازی کمک های فراوانی به‌ تکامل کودک می‌کند که دریافت‌ این‌ کمک ها از طریق دیگر ممکن‌ نیست‌.