اختلال گفتاری یا موانع گفتاری، نوعی اختلالات ارتباطی هستند هنگامی که گفتار معمولی با مشکل روبرو میشود. این میتواند لکنت یا سرزبانی صحبت کردن باشد. کسی که به خاطر اختلال گفتاری کاملاً قادر به صحبت نباشد، لال است. براساس «راهنمای تشخیص و آمـاری بـیماری های روانی» تأخیر در یادگیری زبان که اختلال گفتاری مربوط به […]
اختلال گفتاری یا موانع گفتاری، نوعی اختلالات ارتباطی هستند هنگامی که گفتار معمولی با مشکل روبرو میشود. این میتواند لکنت یا سرزبانی صحبت کردن باشد. کسی که به خاطر اختلال گفتاری کاملاً قادر به صحبت نباشد، لال است. براساس «راهنمای تشخیص و آمـاری بـیماری های روانی» تأخیر در یادگیری زبان که اختلال گفتاری مربوط به رشد هم نامیده مـیشود، شـایعترین نـوع اختلال گفتاری است و شامل چند اختلال میشود که به شرح هریک از آن ها میپردازیم:
- اختلال مـربوط بـه رشد در زبان بیانی:
خصوصیت اساسی این اختلال، نقض قابل ملاحظه در پیدایش زبـان بـیانی اسـت که به علت عقبماندگی ذهنی یا بیکفایتی آموزش نیست و ناشی از اختلال نافذ مربوط به رشـد، عـیب شـنوایی، یا اختلال عصبی نمیباشد و اختلال بطور قابل توجهی در پیشرفت تحصیلی یا فـعالیتهای روزمـره که مستلزم ابراز زبان شفاهی است، تداخل مینماید. در موارد شدید، اختلال بصورت استفاده از واژههای محدود، صـحبت کـردن فقط با عبارات ساده، یا صحبت کردن فقط با زمان حال تـظاهر مـینماید. در موارد خفیفتر ممکن است تردید یا اشـتباه در بـخاطر آوردن برخی کلمات، یا اشتباه در ساختن جملات پیـچیده و طـولانی وجود داشته باشد.
فرم های شدید اختلال، معمولا قبل از سه سالگی روی میدهد. فـرم های خـفیفتر ممکن تا اوایل نوجوانی مـشخص نـباشد. شیوع اخـتلال مـربوط بـه رشد در زبان بانی بین 3 تا 01 درصـد کـوکان دبستانی است و 2 تا 3 بار در پسرها شایعتر از دخترها است. در خانوادههای پرجمعیت، خانوادههایی کـه مـوقعیت اقتصادی-اجتماعی پایینتری قرار دارند، انـگیزۀ کمتری برای درست صـحبت کـردن و تقویت آن وجود دارد. ازاینرو کودکان در ایـن خـانوادهها بیشتر به این اختلال مبتلاء میشوند. همچنین نقش عوامل ناشناختۀ ژنتیک محتمل بـه نـظر میرسد چون در بستگان کودکان مـبتلاء عـیار بـالاتری از ابتلاء به ایـن اخـتلال دیده شده است.
در مـورد پیـشآگهی این اختلال باید گفت تا 05%کودکان مبتلاء خودبخود بهبود مییابند، اما بهبود خودبخود پس از 8 سـالگی تـقریبا انادر است.
درمان:
استفاده از گفتاردرمانی: در حـدود سه مـاهگی کـودک مـتوجه صداهایی که خود، تـولید میکند می شود و از بازی با صداها لذّت میبرد. زمینه مؤثر است.
روان درمانی: در مواردی توصیه میشود کـه کـودک مبتلاء مشکلات همزمان یا ثانوی رفـتاری و هـیجانی نـشان دهـد. مـشاورۀ حمایتی با والدیـن بـرای کاستن از تنش درون خانوادگی ناشی از مسائل تربیتی و نیز افزایش آگاهی و فهم اختلال کودک در مواردی ضروری است.
- اخـتلال مـربوط بـه رشد در زبان پذیرا:
خصوصیت اساسی این اخـتلال وجـود نـقص بـارز در پیـدایش فـهم زبانی است که به علت عقبماندگی ذهنی یا آموزش ناکافی نیست، همچنین ناشی از اختلال نافذ مربوط به رشد،عیب شنوایی یا اختلال عصبی نمیباشد و اختلال بهطور قابل تـوجهی با پیشرفت تحصیلی یا فعالیتهای زندگی روزمره که مستلزم فهم زبان شفاهی است تداخل مینماید. در موارد شدید، اختلال ممکن است به صورت ناتوانی فهم کلمات یا جملات ساده باشد.
درمان:
گـفتار درمانی و زباندرمانی برای کودکان مبتلاء توصیه میگردد. روان درمانی غالبا در مشکلات رفتاری و هیجانی شایع در این کوکان ضرورت مییابد. همچنین مشاوره خانوادگی که در آن به والدین تعامل مـناسب بـا کودک یاد داده میشود، مـیتواند مـفید باشد.
- اغتشاش تکلم:
اغتشاش تکلم عبارت از اختلال در سلیس بودن و روانی گفتار، هم از نظر آهنگ گفتار و هم سرعت آن است. گفتار غیرمعمولی و ناهماهنگ است و درک آن مشکل میگردد، صحبت کردن با پرش های سـریع و جملهبندی های نادرست همراه میشود. همچنین زمانی کند و زمانی با سرعت صورت میگیرد و قواعد دستوری معمولا رعایت نمیشود. رقم دقیقی در مورد شیوع اختلال در دست نیست. در پسرها کمی بیشتر از دخترها دیده مـیشود. حـدود 2/3 کودکان مـبتلاء، در سنین نوجوانی خودبخود بهبود مییابند. در مواردی که اختلال شدید است، اختلالات عاطفی ثانویه ممکن است به دنـبال تعامل کم و ضعیف با کودکان همسن بوجود آید.
درمان:
در اکثر مـوارد مـتوسط یـا شدید، گفتاردرمانی ضرورت مییابد. اگر کودک مبتلاء آثار ناکامی، اضطراب، افسردگی و مشکلات انطباق با همسالان را مدرسه نـشان دهـد، رواندرمانی ضروری ست. خانوادهدرمانی ممکن است در توانا ساختن والدین برای درک واکنشهای خود نـسبت بـه اخـتلال و حمایت از کودک مفید باشد.
- لکنت زبان:
اختلال لکنت زبان با تکرارهای مکرر و طول دادن اصوات که بطور قابل توجهی سلامت کلام را مختل میسازد مشخص میباشد. درنگ و سکوتهای مـعمول، جریان موزون تکلم را درهـم مـیریزد. تقریبا 5% کودکان با این مشکل روبرو هستند که تا دورۀ نوجوانی ادامه مییابد. لکنت زبان در پسرها 3 بار شایع تر از دخترها است. مطالعات متعدد نشان داده است که خانوادههای مبتلایان به لکنت معمولا دارای خـصوصیاتی چون استبداد، مراقبت بیش از حد، انضباط و نظارت شدید، کمالجویی و مخالفتهای مداوم از طرف والدین میباشند.
درمان:
گاهی والدین به صحبت کردن فرزند خود به دقت توجه میکنند و سعی میکنند با گفتن عـبارات «قـبل از صحبت کردن نفس عمیقی بکش»، «آهسته و شمرده صحبت کن»، «دوباره آهسته بگو» تا حرف زدن کودک را طبیعی کنند. در اینگونه موارد کودک نگران و مضطرب شده و خجالت میکشد که به ان ترتیب لکنت او تـشدید مـیشود.
بنابراین به والدین بایستی متذکر شد که به نوع گفتار کودک بیتوجه بوده و از وادار کردن او به حرف زدن واضح و یاری نمودن او در هنگام صحبت کردن و ادای کلمات به جای او، جدا پرهیز کـنند. بـدین ترتیب فشار و ناامنی، تا حد ممکن کاهش مییابد، آنگاه میتوان به وسیله گفتاردرمانی به کودکان آموزش میدهند که صحبت خود را با آهنگ و ریتم حرکات دست و انگشت همراه کنند.هـمچنین بـه افـراد توصیه میشود که به آرامـی و بـه صـورت یکنواخت صحبت نمایند. روش «گفتار سیلابی زمان دار» که در آن به کودک آموخته میشود، هنگام صحبت کردن، همه سیلاب ها را به یک اندازه جـدا هـم از ادا کـند، روش موفقی بوده است.