کودکی که زود عصبی می شود و ضمن پرخاشگری به طور مداوم با آزار و اذیت دیگران، رفتارهای تلافی جویانه از خود بروز می دهد، مبتلا به اختلال رفتار مقابله جویانه است.
اختلال رفتار مقابله جویانه یکی از شایع ترین عللی است که خانواده ها با آن مواجه هستند، شیوع اختلال رفتار مقابله جویانه در کودکان حدود ۱۰ درصد است و از سوی دیگر بین پسرها تا حدودی بیشتر از دخترها مشاهده می شود.
اصلی ترین علامت این نوع اختلال را زمانی است که کودک معمولا با منابع قدرت مانند پدر و مادر، اولیای مدرسه یا هر شخصی که از آن دستور می گیرد، مقابله جویی و در اصل لجبازی می کند .

کودکان مبتلا به اختلال رفتاری مقابله جویانه معمولا با بزرگ ترهای خود جر و بحث دارند، سر به سر می گذارند و زود عصبانی می شوند؛ همچنین این کودکان حساس و زودرنج هستند، پرخاشگری فیزیکی و کلامی دارند و کینه دیگران را به دل گرفته و به دنبال تلافی هستند و در یک نگاه مبتلایان به اختلال رفتار مقابله جویانه مدام به دنبال آزار دیگرانند.
اختلالات رفتاری مقابله جویانه یک نوع بیماری مستقل است، اما اکثر کودکان مبتلا به آن، احتمال دارد به اختلال عدم توجه بیش فعالی، اختلال اضطرابی یا اختلال خلقی هم مبتلا شده باشند لذا علت بیشتر مبتلایان به این نوع اختلال می تواند ژنتیکی باشد.
شیوع اختلال رفتار مقابله جویانه در خانواده هایی دارای سابقه رفتن به زندان و مصرف مواد و یا خانواده های با سطح اجتماعی و اقتصادی ضعیف بیشتر است، کودکان در این خانواده ها، بیشتر رفتارهای ضد اجتماعی داشته اند. البته این اختلال قابل پیشگیری است. والدین هنگام فرزندآوری ابتدا باید به مرحله ای از رشد والد شدن برسند، بعد در دورانی که کودک در سنین صفر تا دو سالگی است ارتباط موثری با فرزند خود داشته باشند؛ به طوری که کودک به پدر و مادر دلبستگی پیدا کند. در این زمان است که درصد ابتلا به اختلال اضطرابی و رفتارهای مقابله جویانه در بین این نوع خانواده ها به شدت کاهش پیدا خواهد کرد.
چنانچه پدر و مادری درگیر مصرف مواد مخدر هستند بهتر است در زمان فرزندآوری، مادر سیگار کشیدن و پدر هم مصرف مواد خود را قطع کند؛ در این صورت خطر ابتلای فرزند این خانواده به اختلال رفتار مقابله جویانه کاهش خواهد یافت.
راهکارهای درمان اختلال رفتار مقابله جویانه

برای درمان رفتار مقابله جویانه، روش های دارویی و غیر دارویی وجود دارد، اما درمان این نوع اختلالات بیشتر غیر دارویی و به طریق آموزش به والدین است که چگونه با این دسته کودکان رفتار کنند.
والدین باید بیاموزند چگونه برای رفتار کودک مبتلا به بیماری قانون بگذارند و بر رفتار کودک نظارت داشته باشند، تنبیه کودک در این نوع اختلال باید غیر فیزیکی باشد.
درمان دارویی برای مبتلایان به این نوع اختلالات وجود دارد که برای نوع شدید اختلال است، یعنی اگر کودکی اطرافیان را مورد ضرب و شتم قرار می دهد یا فرزند به گونه ای رفتار می کند که اطرافیان و پدر و مادر این کودک را تنبیه می کنند، آنگاه مصرف دارو برای کودک یا خود والدین الزامی خواهد بود.
چنانچه پدر و مادری می دانند که در دوران کودکی خود به این اختلال مبتلا بوده اند برای اینکه فرزند تازه به دنیا آمده آنان به این اختلال مبتلا نشود، نیاز است که برای جلوگیری انتقال این اختلال یا تشدید آن در رفتار کودک، ضمن مراجعه به کلینیک های درمانی، آموزش های لازم اصول فرزندپروری را فراگیرند، محیط خانه را برای کودک امن کنند، قاطع باشند و در زمینه حل مسئله، کسب مهارت های ارتباطی با فرزند، قانونگذاری در خانه و اجرای آن و پاداش دادن یا تنبیه کودک با توجه به پیامدهای رفتار آن، آموزش ببینند و بیاموزند کودک را چگونه تربیت کنند که در ادامه روند رشد، فرزند گرفتار این نوع اختلال نشود.
الگوی کودکان در وهله نخست را پدر و مادر است و چنانچه رفتار والدین در برخورد با این فرزندان صحیح و اصولی باشد و مراحل درمان به درستی انجام پذیرد، به احتمال زیاد مبتلایان به این نوع اختلال درمان خواهند شد. مدت درمان این نوع بیماری به غیر از درمان دارویی، طولانی مدت خواهد بود و احتمال دارد حتی تا دو سال هم ادامه یابد.