هیچ یک از پدر و مادرها به این واقعیت که زبان پایۀ موفقیت در مدرسه است و آنان نقش مهمی در فراهم سازی یک پایۀ محکم، بازی می کنند، واقف نیستند. دلیل علمی که از این تصور حمایت می کند بسیار قوی است اما بطور گسترده شناخته شده نیست. همچنین، این تفکر با این باور قدیمی که با نوباوگانی که نمی فهمند شما چه می گویید و نمی توانند جوابتان را بدهند حرف نزنید، مخالف است. زیرا کودک شما از بدو تولد و خیلی پیش از اینکه بتواند اولین کلمه را بگوید، شروع به فهمیدن می کند.
پدر و مادر باید از اولین لحظات بدو تولد با فرزندشان حرف بزنند. صدای والدین برای نوزاد شیرخواره، آرامش دهنده است و نیز می تواند توجه نوزاد را به خود جلب کند و به او کمک کند تا با دنیای بیرون آشنا شود. اولین گفتگوهای شیرخواره ها شامل تبادل نگاه ها، اداها، لبخندها و غان و غون کردن های گهگاهی است. والدین می توانند با تقلید کردن صداهایی که شیرخواره در می آورد او را در گفتگو درگیر کنند. همانطور که در حال انجام کارهای روزمره تان هستید با فرزند خود صحبت کنید. برای مثال اگر در حال گذاشتن کتری روی گاز هستید به او بگویید “آب ریختم تو کتری، الان باید گازو روشن کنم، کتری رو بذارم روی گاز تا آب جوش بیاد”. چیزهایی را که فکر می کنید برایش جالب است به او نشان بدهید و دربارۀ آنها برایش حرف بزنید. برای مثال اگر فرزندتان را در بغل گرفته اید و کنار پنجره رو به بیرون هستید و در کوچه یا خیابان می توان افراد یا ماشین ها را دید حتماً در مورد چیزی که از جلوی دیدگان شما در حال عبور است و او می تواند آن را ببیند برایش توضیح بدهید: “ماشین رو ببین از تو خونه اومد بیرون. داره میاد بطرف خیابون…”.
روش صحبت کردن والدین با شیرخواره باید آرام و با تلفظ بسیار واضح باشد. پس اغلب جملات را برایش تکرار کنید. اما در مورد کودکانی که به مرحله ای از رشد زبان رسیده اند که می توانند منظورخود را با حتی دو کلمه بیان کنند، می توانید سئوالاتی از او بپرسید و رهنمودش کنید. والدینی که عبارات خود یا بیان قبلی کودک را بارها تکرار می کنند کودکانی دارند که در دو سالگی پیشرفت سریعتری در زبان دارند. هنگام صحبت کردن با کودک نوپا یا پیش دبستانی تان از کلمات جالبی استفاده کنید که او معنی شان را بفهمد. شما می توانید واژگان کودک را گسترش داده و در عین حال به او کمک کنید تا علاقه به کلمات را در خود بپروراند و فهم عمیقی از چگونگی کارکرد کلمات بدست آورد.
محققان دریافته اند که کتاب خواندن برای خردسالان در هر روز، فعالیت مهمی است که والدین در درجۀ نخست می توانند انجام دهند تا کودک در مدرسه به موفقیت دست یابد (انجمن بین المللی خواندن و انجمن ملی اموزش خردسالان، 1998). خواندن کتاب بطور روزانه به رشد زبان کمک می کند، به کودکان کمک می کند تا مهارتهای بدست گرفتن کتاب و مفاهیم چاپی را یاد بگیرند. به عبارت دیگر کودکی که هر روز برایش کتاب خوانده می شود، وقتی کتابی به دستش داده شود می داند کتاب را باید از سمت راست باز کند و می داند که کلمات نوشته شده بیانگر متن داستان هستند و این آگاهی پیش نیاز باسواد شدن در کودک هستند.
بسیاری از پدر و مادرها فکر می کنند که کتاب خواندن برای کودکان مدرسه رو است نه برای شیرخواره ها! اما باید بدانند که یک کودک هرگز برای کتابی که برایش می خوانید کوچک نیست. حتی یک شیرخواره که زبان را یاد نگرفته نیز صداهای کلمات و آهنگ جملات را یاد می گیرد و بخاطر می آورد. کودکانی که در خانه و محل نگهداری آنها پر از کتاب و ابزار جالب برای اکتشاف است و افراد به حرفهای کودکان توجه می کنند دارای خزانۀ واژگان زیادی می شوند و از کلماتشان در جملات پیچیده برای اهداف مختلف، استفاده می کنند.
پیشنهاد می شود:
• در فرزندتان علایقی را برانگیزید. اگر او قطارهای اسباب بازی را دوست دارد او را ببرید تا یک ریل قطار با ببیند. اگر در نزدیکی تان راه آهن وجود ندارد. می توانید از طریق اینترنت و فیلمها او را با ریل قطار و راه آهن آشنا کنید. آنگاه کتابهایی تهیه کنید و با هم همه چیز را دربارۀ قطارها یاد بگیرید. شما به کودکتان کمک می کنید تا خزانۀ واژگان قابل ملاحظه ای داشته باشد و عشق به یادگیری را در تمام طول زندگی او روشن می کنید.
• فرزندتان را وارد کلمه بازی کنید. جک ها، معماها، کلمه یا عبارتی که تلفظش دشوار است، ضرب المثل ها، حرفهای خنده دار، شعرهای کودکانه و اسمهای زیرکانه برای حیوانات یا اسباب بازیها همگی به کودکان کمک می کنند تا با صداها و معنی کلمات و بخشهای کلمه، آشنا شوند. کودکانی که از کلمه بازی، لذت می برند و تمرینات زیادی انجام می دهند عموماً هنگام یادگیری خواندن مشکلی ندارند.
• فرزندتان را تشویق کنید تا از شما سئوالاتی بپرسد. به سئوالات کودک با کلماتی جواب بدهید که او بفهمد اما هراسان نشوید که کلمات جدید را معرفی کنید. اگر جواب سئوال کودک را نمی دانید دربارۀ آن با هم صحبت کنید. شما می توانید جواب را از یک کتاب، اینترنت، کتابخانه عمومی یا از فردی دیگر پیدا کنید. اگر کودک پیش دبستانی شما یک سئوال را بارها و بارها می پرسد تعجب نکنید. کودکان از طریق تکرار کردن یاد می گیرند و احتمالاً هر دفعه چیز بیشتری از پاسخ تان فرا می گیرند.
• از فرزندتان سئوالات باز بپرسید که جوابهای درست یا غلط نداشته باشد. برای مثال “چی باعث میشه پارک رفتن رو دوست داشته باشی؟”(این جمله جزو سئوالات باز است اما اگر از فرزندتان بپرسید “دوست داری بری پارک؟” این جمله جزو سئوالات بسته است چون پاسخش با بله یا نه داده می شود و توضیحیاز کودک خواسته نمی شود). گنجاندن سئوالات باز در تعامل بین شما و فرزندتان، او را بر می انگیزد تا دربارۀ تصورات خود فکر کند و افکارش را روی کلماتش متمرکز سازد.
• بعضی از پدر و مادرها در مورد تلفظ و دستور زبان کودکانشان نگرانند. اگر کودکی مشکلاتی در گفتار یا شنیدن دارد یا اگر زبان دریافتی اش بطور قابل ملاحظه ای تاخیر دارد مهم است کودک را برای بررسی بیشتر و مداخلات احتمالی بیشتر نزد گفتار درمانگر و شنوایی سنج ببرید. بزرگترها باید در گسترش زبان کودک بکوشند نه اینکه غلط آنها را بگیرند. اگر کودکی کلمه ای را درست تلفظ نکرد در جواب خودتان کلمه را بدرستی تلفظ کنید اما کودک را مجبور نکنید که آن را تکرار کند، این کار مهمتر و اثربخش تر است. برای مثال اگر کودک “کبریت” را “کربیت” تلفظ می کند بهتر است بعد از شنیدن کلمۀ نادرست، خودتان تلفظ درست آن را بگویید ولی وادارش نکنید که حتماً آن را تکرار کند. هیچ گاه به تلفظ ندرست کودک نخندید یا او را تشویق نکنید که کلمه ای را که اشتباه تلفظ می کند برایتان اشتباهش را تکرار کند. با این کار موجب اختلال تکلم بچگانه در او می شوید که جزو اختلالات گفتاری است. اگر “کمد” را “تمد” می گوید یا تمام “ک” ها را “ت” تلفظ می کند تلفظ می کند یا اصوات به هم نزدبک مانند “ر” ، “ل” ، “ی” را به جای هم به کار می برد، سعی کنید او را متوجه اشتباهش بکنید تا بدرستی تلفظ کند اما اگر با وجود همکاری و تلاش نتوانست حتماَ او را نزد گفتاردرمانگر ببرید. زیرا این اختلال ممکن است در طول رشد زبان بطور خودبخود اصلاح نشود. بررسی ها ثابت می کند که گفتگو کردن با کودکان، رشد زبان را تقویت می کند. وقتی پدر و مادر به جای اینکه وقتشان را صرف درگیر کردن کودکشان در گفتگوهای نوبتی کنند صرف این می کنند که به کودکشان بگویند چه کاری بکند و چگونه آن را انجام دهد، فرصت را برای بهبود دادن مهارتهای زبانی کودک از دست می دهند. بنابراین بکن و نکن های والدین و امر و نهی کردن شان موجب پیشرفت مهارتهای زبانی نیست. کودکانی که اغلب در گفتگو با پدر و مادرشان شرکت می کنند، یاد می گیرند از کلماتشان استفاده کنند تا روی خواسته ها و عقایدشان پافشاری کنند و دنیای اطراف خود را کشف کنند. این مهارتها آنها را آماده می سازد تا در مدرسه خوب عمل کنند. کودکانی که پدر و مادرشان آنها را در گفتگوهای فراوان و جالب درگیر می کنند خزانۀ لغات خوبی را گسترش می دهند و سرانجام کودکانی که خزانۀ لغات خوبی دارند احتمالاً وقتی باید در مدرسه خواندن را یاد بگیرند در آن موفق خواهند بود.